De reddende kracht van naastenliefde in tijden van crisis

Ik begrijp de maatschappelijke actoren die het gemunt hebben op de kerk, maar het is een doodlopend straatje. Het heil ligt misschien wel in de omgekeerde weg, in nieuwe openheid naar christelijke waarden en houdingen.

In waarden zoals verbondenheid, bezinning en inzet voor anderen, praktijken die wanhoop kunnen opvangen en perspectief en vreugde bieden in harde tijden. De priesterlijke wereld betaalt vandaag voor het machtsmisbruik dat generaties geleden woekerde, toen een misstapje vaak werd uitgelegd als “een doodzonde” die je voor eeuwig het toegangsticket tot de hemel ontnam. Wie vandaag echter verbaal vecht tegen de christenen, bedrijft een schimmengevecht tegen structuren en mensen die er niet meer zijn. De theologen en priesters, de bisschoppen en gelovigen die ik persoonlijk ken, behoren tot de meest beminnelijke, betrokken, nobele mensen die ik mij kan voorstellen. Bovendien staan zij voor waarden die tegen enkele van de grootste verborgen gevaren die er zitten aan te komen, kunnen bescherming bieden.

Onder invloed van een al te goed florerend kapitalisme en consumentisme is een verzuring en een verkilling van het sociale klimaat ingetreden die letterlijk levensbedreigend wordt. Bezit is zich vaak tussen mensen komen nestelen, het betekent een kloof, een muur. Mensen zitten voor tv naar Buren te kijken, in de plaats van buren te zijn voor elkaar. De vaak bijna letterlijk aanbeden auto schermt ons af van elkaar en van kleine ontmoetingen. De gevolgen zijn sluipend maar vaak dramatisch. Mensen uit de (w)arme landen vernemen met afgrijzen dat bij ons zelfdoding een veelvoorkomend en aanvaard fenomeen is. De brieven die de (jonge) slachtoffers nalaten wijzen er op hoe zij deze wereld als te hard en te kil hebben ervaren. Een bredere, meer basale maar niet ongevaarlijke vorm van dehumanisering is het cynisme. Er zijn geen heilige huisjes meer: al dan niet onder de mom van vrije meningsuiting spot men met alles.

Als gevolg daarvan kan ik als mens echter nergens meer veilig schuilen voor de pijn en de verbijstering die zich op een dag kunnen aandienen. Je zult maar een familielid, je beroep of je gezondheid verliezen. Het cynisme is in de limiet een symptoom van gebrek aan vitaliteit. Het is de houding van mensen die het leven als mislukt ervaren en daarvan de verantwoordelijkheid niet willen opnemen. Vanwaar komt deze leegte?

Door verre reizen en via de ingeweken buren en medeparochianen valt het op dat de mensen die niét baden in weelde en bezit, de Afrikanen van bezuiden de Sahara, het beter doen wat het vertrouwen, de vreugde, de hoop, de levenslust, de samenhorigheid, de vrolijkheid, het lachen, de moed, de positieve kijk, het ontbreken van cynisme en doorgeschoten rationalisme, het cultiveren van verbondenheid, nederigheid en betrokkenheid betreft.

Zij kennen geen depressie noch zelfdoding. Zij maken tijd voor ontmoeting en gesprek. Zo kunnen negatieve emoties geëvacueerd worden voor het lichamelijke symptomen worden. Het lijkt ook evident dat er een link is met de manier waarop de mensen daar met warme liefde begeleid worden in de eerste levensjaren: moeders geven volgens WHO-cijfers nog steeds 4,5 jaar de borst. De baby’s en peuters worden op de heup, de buik of de rug gedragen door moeder, vriendin of tante, als in een natuurlijke verlenging van de ‘negenmaandentijd’ in de schoot. Zo voelt een nieuwe mens zich gedragen en warm ontvangen in dit leven. Ook in Zuid-Amerika onder de diverse Indianengroepen gaat het er zo aan toe, zoals blijkt uit de speciale Black Knack over die inheemse mensen. In ons land verdwijnen vader en moeder vaak kort na de geboorte van het toneel om te gaan werken. Kunnen zij zo de nodige identiteitsopbouwende arbeid wel leveren?

Uit OESO-cijfers blijkt dat Belgische ouders de slechtste leerlingen van de klas zijn: wij zijn de minst aanwezige ouders. Kinderen kunnen onvoldoende “de veilige hechting” realiseren. Volgens experten lijdt daardoor een groot percentage van de kinderen aan onderontwikkeling van de hersenen. Misschien is er een verband met het grote aantal zelfdodingen?

Kortom, warme naastenliefde, de centrale waarde die van het christendom “de blijde boodschap” maakt en die zij al twee millennia promoot en beoefent is vandaag broodnodig. En ik bedoel dat zeer concreet: in “Ook getest op mensen” bleek onlangs nog dat het vertrouwenshormoon oxytocine, dat mensen vertrouwen geeft in elkaar en gevoelens van verbondenheid bevordert, rijkelijk stroomt na een massage of een knuffel. Wij raken elkaar niet meer genoeg aan. “De Tederheid” van cultuurfilosoof Ton Lemaire verdient herlezen; hij wijst erop dat iedereen altijd al gekwetst is en dat tederheid heelt. Een overdreven zakelijke geest smoort vandaag veel natuurlijke impulsen van menselijkheid, warmte en romantiek.

Als vrijwillige hulpverleners weten wij dat het erg gesteld is met de geestelijke gezondheid: de psychiatrie bouwt overal bij; het gebruik van psychofarmaca piekt; we leven in een tijd van stress en angst, van burn out, depressie en van het ultieme verwijt aan God en medemensen, de zelfdoding. Uit onderzoek blijkt dat gelovig door het leven gaan, bescherming biedt: de parochiegemeenschap kan als een familie functioneren, eenzaamheid tegengaan en zo afglijden naar depressie voorkomen; het schitterend uitgewerkte christelijk wereldbeeld geeft oriëntatie en zin aan het leven en vooral ook aan het lijden dat elk menselijk bestaan kent; het bidden en beleven van liturgische rituelen biedt een structuur aan de geest en laat toe in contact te komen met het voedende mysterie van Zijn.

Ons advies: na jaren van het gesloten houden van het gouden boek van het christelijk leven vanuit vaak zeer belegen rancune, loont het de moeite met frisse moed en nieuwe interesse het aanbod te bekijken en te proeven. Geef christenen en Christus een nieuwe kans. Dit zou wel eens uw eigen leven en dat van uw compagnons kunnen helpen redden in deze barre tijden waarin de virtuele, overroepen bescherming van de weelde binnenkort wellicht wegvalt. Crisissen zijn kansen. Grijp deze kans. Spiritualiteit, naastenliefde en verbondenheid maken een mens óók rijk, toch wel.

Stefaan Hublou Solfrian, publicist