‘De Europese Unie heeft een democratisch probleem, maar leeft in ontkenning’

De Griekse bewindsploeg rond Papandreou raakte na de recentste Europese top in Brussel compleet ontmoedigd en gelooft eigenlijk niet meer in de snoeiharde Europese reddingsmanoeuvres.

Het zit de Griekse premier George M. Papandreou echt niet mee. Op een moment dat het Griekse parlement gaat stemmen over diens indrukwekkende pakket besparingsmaatregelen, opgelegd door de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds, moet datzelfde parlement zich ook uitspreken over een uitbreiding van het onderzoek naar smeergeld dat gewezen defensieminister Akis Tsohatzopoulos, een socialistische partijgenoot van Papandreou, zou hebben opgestreken na de aankoop van uitgerekend Duitse onderzeeërs.

Tsohatzopoulos geniet voorlopig van zijn parlementaire onschendbaarheid en leeft sinds het losbarsten van de affaire verschanst in een van de exclusieve wijken van Athene, in een appartement dat toebehoort aan een schimmige offshoremaatschappij. Het geval Tsohatzopoulos staat momenteel voor alles wat de laatste jaren in Griekenland fout liep.

De Griekse bewindsploeg rond Papandreou raakte na de recentste Europese top in Brussel compleet ontmoedigd en gelooft eigenlijk niet meer in de snoeiharde Europese reddingsmanoeuvres.

Afgelopen maandag liet de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble weten dat de Europese Unie zich echt wel op het ergste moet voorbereiden. Het failliet van Griekenland lijkt een kwestie van tijd. De gevolgen van een dergelijk faillissement en de dan onvermijdelijke uitstap van Griekenland uit de euro, voor de eurozone en bijgevolg voor de EU, die durft niemand te voorspellen.

‘Athene is geen acteur in de eurocrisis’, schreef een commentator van de Britse krant The Guardian. ‘Athene is slechts het toneel waarop het drama zich afspeelt.’ De economische meltdown, zo wordt gevreesd, zal zich niet beperken tot Griekenland, want de economische zekeringen dreigen ook door te smelten in Ierland, Portugal en zelfs Spanje.

Een veteraan in Europese kwesties vergeleek de Europese Unie onlangs met België. Beide missen dezer dagen een doortastende aanpak en vooral de politieke leiders om de nodige hervormingen door te voeren.

In De Verenigde Staten van België maakt de jonge Leuvense rechtsgeleerde Stefan Sottiaux een boeiende denkoefening over de politieke besluitvorming in de Europese Unie en in België. Maar het is in onderhavig geval vooral de Europese invalshoek die aandacht verdient. Sottiaux hield daarvoor het veelbesproken arrest van het Bundesverfassungsgericht – het Duitse constitutioneel hof – over het Verdrag van Lissabon tegen het licht. Volgens Sottiaux is de analyse van het Hof bij nader inzien minder wereldvreemd dan vooral verdedigers van het Europese project willen laten uitschijnen.

De Europese constructie is op zich al erg fragiel. Want de lidstaten – en dat geldt nog meer voor de staten van de eurozone – zijn geen echte soevereine staten meer, maar ze zijn ook geen deel van een federale staat. De Unie is een aparte vorm van internationale samenwerking, waarbij het zwaartepunt nog steeds ligt bij de lidstaten, en dan vooral de grote lidstaten die er de dienst uitmaken. Om tot een federatie te komen zullen de huidige Europese samenwerking- en beslissingsmodellen, zo vreest Sottiaux, niet volstaan. Enkel een voldoende representatief stelsel, gesteund op electorale gelijkheid van de burgers, biedt democratische waarborgen.

Het democratisch deficit dat de Europese Unie teistert, blijkt ook uit de manier waarop de Griekse crisis wordt aangepakt. Griekenland krijgt een loodzware sanering opgelegd, gepaard met een opgelegde uitverkoop van de staatsbedrijven. Daarbij biedt de Unie geen enkel uitzicht op een riantere toekomst voor de lokale bevolking – die overigens op geen enkele moment werd gehoord.

Zelfs Wolfgang Münchau, Financial Times-columnist en niet meteen een euroscepticus, schreef maandag dat hij het zou begrijpen mochten de Griekse parlementsleden het voorliggende saneringsplan afwijzen, precies vanwege de uitzichtloosheid.

Andere verregaande beleidskeuzes als het Europluspact – een georganiseerde afbouw van de verzorgingsstaat – dat wellicht volgende week in het Europees Parlement wordt goedgekeurd, werd nooit vooraf aan de kiezers voorgelegd.

Het Europluspact is een herverpakking van het competitiviteitspact dat door de Duitse kanselier Angela Merkel en de Franse president Nicolas Sarkozy wordt opgedrongen. De behandeling door het Europees Parlement is een schijnvertoning. De goedkeuring werd maanden geleden al opgelegd na afspraken tussen de grote Duitse en Franse parlementaire groepen.

De Europese Unie heeft een democratisch probleem, maar leeft in ontkenning.