De Europese Unie en ons budget: wat nu ?

Een zevende staatshervorming is zeker nog op komst.

De studenten openbare financien moeten zich vanaf dit academiejaar ook verdiepen in de EU regelgeving ten aanzien van de nationale begrotingen. Die cursus wordt uitgebreider omwille van de EU ijver inzake de budgettaire regelgeving. Zo ontstond in november 2011 het zogenaamde ‘Big six pack ‘, waarin de lidstaten nogal wat budgettaire autonomie afgeven aan de Commissie en de Raad.

Het ‘ Fiscal compact treaty’ uit 2012 moet de voornaamste budgettaire parameters verankeren in de nationale grondwetten. Maar België heeft tot op heden dit verdrag nog niet geratificeerd en het is helemaal niet duidelijk hoe dat men in dit land die voorziene constitutionele vraag gaat uitvoeren. Ten derde is er sinds midden mei de goedkeuring van het ‘Two pack’ . Dit zijn twee nieuwe verordeningen die Europa nog meer bevoegdheden geven om in te grijpen in de nationale begrotingen.

De macht van Europa

De bovenvermelde Europese regels worden goedgekeurd in het kader van de EU Raad en daar zitten de regeringen van de lidstaten bij. Opvallend is dat België deze beslissingen mee goedkeurt, maar vervolgens hebben diverse regeringspartijen wel problemen met de praktische uitvoering van die vastgelegde budgettaire regels. Maar op de eigenlijke bijeenkomsten van de EU Raad wordt er met moeite kritiek geuit. Enige politiek consequentie zou toch op zijn plaats zijn.

Ten aanzien van de begroting zal men hier ter lande 1 procent BBP structureel moeten besparen om te voldoen aan de eis van de EU Commissie. Inderdaad men kan alleen maar concluderen dat dit koninkrijk zijn overheidsschuld niet onder de 100 procent BBP krijgt en dat het tekort de afgelopen jaren nooit onder de gevraagde 3 procent BBP is geraakt.

De Europese Commissie heeft geen boete uitgedeeld aan België. Maar de Commissie gebruikt zelf twee maten en gewichten. Het jaar dat de eurolanden hun begrotingstekort moeten wegwerken is volledig ondoorzichtig geworden en het valt ook op dat het uitvoerend orgaan van de Unie wel eens graag ( terecht) uithaalt naar de kleinere lidstaten. Doch grootse bemerkingen over de chaotische toestand of dreigingen met boetes voor de zichzelf noemende grotere landen (Italië, Frankrijk) durft men niet te nemen. Volgens de lezing van het ‘ Big six pack’ verdient België een boete, doch zeker ook de vijfde Franse republiek. Stel U zich voor dat Europa Frankrijk een boete zou opleggen. Het Elysée zou onmiddellijk het ontslag eisen van de ploeg Barroso.

Desalniettemin kan men zich de vraag stellen wat het democratisch gehalte is van al die Europese beslissingen inzake de nationale begrotingen. Wat is de democratische legitimiteit van de Europese Commissie ? Zo worden in diverse Euro landen de verkozen Parlementen buiten spel gezet door trio’s van de Commissie, de ECB en het IMF.

De kern van het Euro-probleem is het gebrekkige Europese en nationale toezicht op de banken. Maar het was wel de Europese Commissie die in de jaren negentig van de vorige eeuw heel de liberalisering van de financiële sector heeft doorgevoerd. Had men het onderscheid tussen zakenbanken, spaarbanken en verzekeringen behouden dan was er geen toestand ontstaan zoals vandaag. Het voorgaande moet gekoppeld worden aan een politieke flater van formaat, die bestaat uit twee delen.

Ten eerste is er het gegeven dat men een monetaire zone invoert zonder een politieke unie. Secundo, de vaststelling dat teveel landen tot de eurozonen zijn toegelaten die daar niet in thuis horen. Het ware veel verstandiger geweest om te beginnen met de Benelux landen, de Bondsrepubliek, Frankrijk, Oostenrijk en Finland.

Hoe saneren ?

Nieuwe en Of hogere taksen zijn niet echt een optie omdat dit land reeds jaren bovenaan de hitlijst staat qua belastingdruk. Geregeld wordt er gepleit om de belasting op arbeid te verschuiven naar kapitaal. Maar het recente rapport van de Europese Commissie ‘ taxation in the EU 2013’ stelt dat de gemiddelde belastingopbrengst uit kapitaal in de unie landen 8% bedraagt van het BBP. België staat hier reeds op 9,2%. Dus inzake een kapitaalbelasting hebben we zeker geen achterstand in te lopen. Die Belgische vermogensbelasting illustreert zich in de interesten op obligaties, termijn- en spaarrekeningen, dividenden van bedrijven worden belast waarop reeds vennootschapsbelasting is betaald, schenkingsrechten, successierechten, registratierechten enz..

Trouwens het overheidsbeslag in dit land ligt met 52% veel te hoog en dat wordt beter afgebouwd. Zodoende zullen de overheden eens moeten ernstig moeten nadenken over wat men in de toekomst nog kan aanbieden vanuit de overheid. De kerntaken van de overheden moeten eens duidelijk worden afgelijnd en die moeten dan ook goed gedaan worden.

Politiek

De vraag is of de federale regering nog in staat zal zijn om de begroting 2013 duurzaam onder de 3% BBP norm te krijgen en de overheidsschuld te laten dalen met twee procent onder de 100% BBP. Als die operatie zou lukken, is er nog de uitdaging van de begroting 2014. Die moet zeker onder de 2% BBP tekort geraken.

Maar hebben de zes traditionele regeringspartijen nog veel zin om in de maanden voor de moeder der aller verkiezingen budgettaire saneringen door te voeren? Misschien zijn vervroegde federale verkiezingen een uitweg? Inderdaad, de ontbinding van de Kamer en de Senaat in de nazomer van 2013 heeft een aantal politieke voordelen. Vooreerst is dan een argument om geen begroting 2014 te maken en dan men verder met voorlopige twaalfden.

Secundo, is de niet doorvoering van de hervorming van de Senaat het behoud van 40 federale zitjes en dat kan veel interne problemen oplossen bij de huidige regeringspartijen.

Tertio, kunnen de verkiezende partijen van dit jaar zich herpositioneren voor de deelstaat- en Europese verkiezingen van 25 mei 2014. Die voorziene verkiezingen worden uit elkander gehaald en dat kan tactisch alsook strategisch een voordeel zijn. Maar er zijn ook nadelen, zoals het feit dat de Vlaamse partijen dan niets in handen hebben ten aanzien van een staatshervorming.

Conclusie

Concluderend kan men wel stellen dat de begrotingsproblemen de volgende jaren enorm gaan blijven wegen op de politieke agenda. Een sanering van de openbare financiën is absoluut noodzakelijk om de welvaart te behouden. Die welvaart is ook gerelateerd met de invoering van een werkbare staatshervorming. Maar de zesde (vlinder-)staatshervorming is zeker niet die gevraagde copernicaanse hervorming. Een zevende staatshervorming is zeker nog op komst.

Prof. Herman Matthijs Hoogleraar openbare financiën UGent & VUB