De Duitse les

Angela Merkel verklaart de multiculturele samenleving dood. Ook in Duitsland wint het migrantendebat aan belang.

Voor de buitenwereld begon de discussie in augustus met een boek van de bankier Thilo Sarrazin. Onderhuids sluimert het ongenoegen al langer. Sarrazin schuift de schuld voor een deel van de maatschappelijke problemen in het land in de schoenen van moslimmigranten – in Duitsland zijn dat voornamelijk Turken. ‘Duitsland is zichzelf niet meer’, schreef hij. Het kostte hem zijn baan bij de Duitse nationale bank en ook zijn partij, de sociaaldemocratische SPD, zette hem de deur uit.

Berlijn is bang voor wat Nederland overkomt met Geert Wilders. Een partij die zich tegen migranten keert, kan ook in Duitsland een ravage aanrichten in het traditionele politieke centrum. Vooral onder de vanouds toch al conservatieve aanhang van de christendemocratische CDU/CSU van bondskanselier Angela Merkel. Volgens een recente studie gelooft een derde van de Duitsers dat migranten de Duitse welvaartsstaat misbruiken. Een populistische massakrant zoals Bild Zeitung speelt gretig in op het ongenoegen bij een deel van de publieke opinie.

Vorige week deed eerst minister-president Horst Seehofer van Beieren zijn duit in het zakje. De leider van de CSU, de nog wat conservatievere zusterpartij van de CDU, verklaarde de multiculturele samenleving dood: de maatschappijvorm waarbij mensen uit verschillende culturen in pais en vree naast elkaar leven, heeft nooit gewerkt. Wie in Duitsland leeft, zei Seehofer, moet onze cultuur aanvaarden. ‘Duitsland mag niet het bijstandkantoor van de hele wereld worden.’ En: ‘Duitsers moeten zich niet altijd verontschuldigen omdat ze hun land graag zien.’ Hij legde gelijk een plan op tafel, dat geldende regels in verband met migratie fors wil verstrengen.

De bedoeling daarvan is niet alleen om fouten uit het verleden te herstellen, maar vooral om te voorkomen dat uiterst rechts garen spint bij de onvrede onder de mensen. Daarom hield vervolgens ook Angela Merkel zelf vorig weekend een felle toespraak, waarin migranten op de korrel werden genomen. ‘Wie het christelijke mensbeeld niet aanvaardt, is in Duitsland niet op zijn plaats’, zei ze. En dat migranten vooral Duits moeten leren. Maar de bondskanselier was ook voorzichtig. Zoals andere Europese landen kan ook Duitsland niet zonder migratie. Het land heeft nu al een grote behoefte aan honderdduizenden gekwalificeerde vaklui. Die mensen mogen niet de indruk krijgen dat ze niet welkom zijn. Dat ligt in Duitsland ook nog altijd een beetje gevoeliger dan in andere landen.

Ondanks zijn economische succes is Duitsland onzeker. De werkloosheid blijft hoog en de coalitie van christendemocraten en liberalen draait niet goed. Merkel moet voortdurend afrekenen met een gebrek aan vertrouwen in haar eigen partij. Ook nu weer doen namen van kandidaat-opvolgers de ronde. In Brussel rijst twijfel over het Europese engagement van Berlijn. Terwijl ook het probleem dat op tafel ligt om een Europees debat vraagt.

Voor de voetbalinterland tussen Duitsland en Turkije zat Merkel op de tribune naast haar Turkse collega Recep Tayyip Erdogan. Die droeg voor de gelegenheid een sjaal, waarin de kleuren van de twee landen waren verwerkt. Het is niet zeker dat Frau Bundeskanzlerin daar op dat moment zo gelukkig mee was.

Hubert van Humbeeck