Marc De Vos

De budgetcrisis is een systeemcrisis

Marc De Vos Visiting fellow bij de denktank Itinera

Weifelend en twijfelend waagt de Wetstraat zich aan een formatiepoging.

De inzet is meteen duidelijk: er moeten vele miljarden worden gevonden – 17 volgens de laatste telling. Elio di Rupo heeft aan alle partijen lijsten gevraagd met voorstellen voor besparingen en belastingen. Hij is blijkbaar een vijftig-vijftig scenario genegen: evenveel snijden als belasten.

Zowel de methode als de doelstelling van de formateur is verkeerd. De 17 miljard zijn maar een begin. We hebben terugkerende noden, die de blijvende meerkosten van de vergrijzing moeten opvangen. Die budgettaire inspanning zal dus doorlopen. In de volgende legislatuur volgt daarbovenop een nieuwe terugkerende meerkost – dat weten we nu al. Gaan we de riem steeds verder aanhalen en de belastingen steeds verder verhogen?

De budgetcrisis is dus een systeemcrisis. Het systeem verbeteren, is de enige duurzame oplossing. Dat betekent prioriteit aan efficiëntiewinsten. In de overheid, in de gezondheidszorg, op de arbeidsmarkt en elders kan het geld beter besteed worden. Eerst uitsparen en dan pas besparen, moet het motto zijn.

Belastingen zullen ook ter tafel liggen: taboes zijn taboe in een uitdaging van deze omvang. Maar we bouwen geen welvaart op steeds meer belastingen. België behoort al bij de wereldtop in totale belastingdruk. Onze economie moet dynamischer en competitiever worden. We moeten het dus eerst hebben over verschuiven en vereenvoudigen. Daarmee kan je meer inkomsten genereren, fraude beter bestrijden en de economie een veel gezonder werkkader bieden.

Meer belastingen zijn geen oplossing, maar een probleem. We moeten er vooral voor zorgen dat belastingen correct vallen over verschillende inkomstenbronnen, rechtvaardig verdeeld zijn over inkomensgroepen en effectief worden geïnd. Iedere waarnemer weet dat op al deze fronten het Belgische belastingstelsel voor serieuze verbetering vatbaar is, om het eufemistisch uit te drukken.

Die verbetering realiseren, kan drie vliegen in één klap slaan: het budget helpen, economische activiteit faciliteren en de samenleving eerlijker maken. Dat is veel moeilijker dan nieuwe belastingen uitvinden of de zoveelste drukkingsgroep fiscale cadeautjes geven. Maar het is wel noodzakelijk als we een bedding willen leggen voor een betere toekomst.

Nieuwe belastingen moeten het laatste redmiddel zijn, niet het palliatief om de echte hervormingen nog maar eens uit te stellen. De helft van de budgettaire uitdaging uit nieuwe inkomsten willen halen, is het probleem oplossen door het te vergroten. De expertise daarover bestaat. Internationale rapporten over decennia van saneringsoperaties komen allemaal tot dezelfde conclusie: alleen door voorrang te geven aan verstandig bezuinigen wordt een sanering de doorstart naar nieuwe welvaart. Over precieze percentages kan je altijd discussiëren, maar er mag geen twijfel bestaan over waar onze grootste prioriteit ligt: bij de uitgaven.

Het budgetverhaal verbergt een fundamentele maatschappijkeuze. Ofwel gaan voor de politiek gemakkelijkste en kortste weg. Dan doen we het hoogstnodige, schaven en sleutelen we aan alles en nog wat, om met de hakken over de sloot te geraken. Sommigen denken al luidop van een algemene crisisbijdrage: de beste garantie om de middelen te halen zonder iets te bereiken. Ofwel gaan we voor de moeilijke weg die de middelen vooral haalt uit hervormingen. Het is een keuze tussen aanmodderen en de problemen vooruitschuiven, of ingrijpen en de problemen oplossen. Als we de lessen willen trekken uit de crisis en de toekomst met een propere lei willen aangaan, dan hebben we geen keuze: we moeten structureel en strategisch hervormen.

Niets van dit alles bereik je echter met een rondje bekvechten over een allegaartje van politieke verlanglijstjes uit de bureaulades van de partijhoofdkwartieren. Een zoveelste nachtelijk compromis zal de problemen hooguit maskeren. We moeten breed en pragmatisch handelen op diverse fronten tegelijk. Een grote commissie met echte en onafhankelijke experts zou nuchter en doordacht scenario’s kunnen voorstellen. Finaliter zal de politiek moeten kiezen, maar het keuzeproces wordt best gedepolitiseerd. Anders dreigt zelfs een gelukte formatie in mislukt beleid te eindigen. De langste regeringscrisis in mensenheugenis verdient echt een betere uitkomst.

Marc De Vos doceert aan de UGent en is directeur van de denktank Itinera (www.itinerainstitute.org). Hij schrijft deze column in eigen naam.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content