Dag van de waarheid voor ‘Obamacare’

Voor de Republikeinen is er dezer dagen maar één ding dat telt, en dat is Obama uit het Witte Huis krijgen. Dat mag ten koste van zowat alles gaan.

Donderdag spreekt het Amerikaanse Hooggerechtshof zich uit over ‘Obamacare’, de nieuwe ziektewet die de Amerikaanse president begin 2010 doorvoerde. Die is Barack Obama’s grootste politieke trofee. Middenin de zich definitief op gang trekkende presidentscampagne hangt hij aan een zijden draadje.

Maar niet alleen dat. Veegt het Hof Obamacare van de tafel, dan komt de VS weer in een voor een beschaafd land schandalige situatie terecht, met tientallen miljoenen mensen die geen ziekteverzekering hebben en tienduizenden die onnodig sterven aan perfect behandelbare kwalen.

Een studie van de Harvard-universiteit wijst aan dat vóór Obamacare 45.000 Amerikanen per jaar stierven omdat ze geen ziekteverzekering hadden. Voor het goeie begrip: dat is vijftien keer 9/11 per jaar.

In het Hooggerechtshof gaat het over het zogenaamde ‘individuele mandaat’, de verplichting om ziekteverzekering aan te kopen die Obamacare alle Amerikanen oplegt. (Voor wie dat niet uit eigen zak kan betalen, zijn er subsidies.)

Obama en de Democraten zeggen dat dat de enige manier is om tegelijkertijd iedereen te verzekeren en het systeem van private ziekteverzekeraars recht te houden. Republikeinen zien er een vorm van tirannie in, als het al niet het begin van het communisme is, zoals ze bij de stemming over de wet in 2010 van het spreekgestoelte van het Huis van Afgevaardigden schreeuwden.

26 door Republikeinen bestuurde staten trokken vervolgens naar de rechtbanken om het individuele mandaat af te laten schaffen. Sommige lagere rechtbanken gaven hen gelijk, andere stuurden hen wandelen. Het Hooggerechtshof beslist de zaak nu ten gronde.

De opperrechters kunnen drie dingen doen: ze vernietigen het individuele mandaat en laten de rest van de wet onaangeroerd, ze schrappen de hele wet, of ze laten de wet in zijn huidige vorm bestaan.

Dat laatste zou een onverdeeld succes zijn voor president Obama. Als het negenkoppige Hof – mét conservatieve meerderheid – vonnist dat er grondwettelijk niks aan de hand is met zijn ziektewet, gaat de president de laatste rechte lijn van de verkiezingscampagne in met een pluim op zijn hoed en een kopzorg minder.

Veegt het Hof de hele wet van de kaart, dan komt de VS niet alleen opnieuw in een moreel onaanvaardbare situatie terecht. Gezondheidszorg die één op zes Amerikanen onverzekerd laat en 18 procent van het BNP opslorpt (dat is dubbel zoveel als in de meeste Europese landen en het stijgt nog), is ook economisch onhoudbaar.

Gelijkaardige problemen dienen zich aan als het Hof alleen het individuele mandaat schrapt. De rest van de wet blijft dan overeind. Daaronder: het verbod voor ziekteverzekeraars om mensen te weigeren die aan vooraf bestaande kwalen leiden en het verbod om de polissen op te zeggen van klanten die ziek worden.

Het individuele mandaat is er om die letterlijk levensnoodzakelijke bepalingen betaalbaar te maken. Als je privéverzekeraars verplicht om risicoklanten te dekken (zeg maar ouderen en zieken), dan moet je er namelijk voor zorgen dat jonge, gezonde mensen (net degene die het voorheen vaak zonder verzekering deden) polissen aankopen om de kosten te dekken.

In staten waar men de verzekeraars verplichtte om zulke risicoklanten te accepteren zonder individueel mandaat, pakte dat compleet fout uit. Premies schoten de lucht in, vervolgens lieten minder mensen zich verzekeren, waarna de premies nog hoger moesten, enzovoort.

In Kentucky vluchtten haast alle verzekeraars de staat uit en waren de premies op het einde van de rit verdubbeld. In Washington had op den duur dertig procent van de bevolking geen ziekteverzekering meer.

Die praktische consequenties zijn voorspelbaar. Hoe het zou zitten met de politieke gevolgen is een ander paar mouwen.

Dat het voor Barack Obama een nederlaag van formaat zou zijn als zijn ziektewet geheel of gedeeltelijk vernietigd wordt, staat buiten kijf. Als het grondwettelijk hof bevindt dat de grootste politieke overwinning van de voormalige professor grondwettelijk recht niet grondwettelijk is, dan zou dat geen kleine vernedering zijn.

Optimistische Democraten houden zichzelf voor dat een nederlaag voor het Hooggerechtshof de achterban zou aanvuren, waarna een golf van volkswoede Obama opnieuw naar het Witte Huis zou stuwen. Dat is wellicht wishful thinking. Realistischer lijkt het dat zo’n verdict bij het Democratische voetvolk zou aankomen als een demotiverende mokerslag.

De Republikeinen zouden hun argument bevestigd zien dat Obamacare een uitwas is van een overactieve regering die zich te pas en te onpas met het privéleven van de burgers bemoeit. In de aanloop naar de verkiezingen van november zou dat voor hen een adrenaline-injectie van formaat zijn.

Maar net zo goed zou dat voor de Republikeinen een vergiftigd geschenk blijken. Als Obamacare er uiteindelijk niet komt, wat dan wel? Wat stel je ervoor in de plaats? Geen hond die daar van de Republikeinen ondertussen meer dan platitudes en holle slogans over gehoord heeft.

Dat heeft natuurlijk veel te maken met het ongekende cynisme waarmee de Republikeinen de strijd tegen Obamacare zijn aangegaan.

Opmerkelijk genoeg is het individueel mandaat oorspronkelijk een conservatief idee. Republikeinse thinktanks als het American Enterprise Institute en de Heritage Foundation kwamen er in de jaren negentig mee op de proppen om openbare ziekteverzekering naar Europees model de pas af te snijden.

Vandaar dat ook Obama ermee uitpakte. Linkse Amerikanen hadden liever een openbaar stelsel gehad, maar dat was zelfs voor heel wat Democratische politici een brug te ver, laat staan dat de Republikeinen ervoor te vinden waren.

Voor Obama, die in het begin van zijn ambtstermijn nog geloofde dat er met de Republikeinen compromissen te maken viel, was een individueel mandaat dus de uitlezen oplossing. Op de manier dacht hij het private stelsel in stand te houden en dus ook aan de andere kant van het halfrond stemmen te vinden.

Er waren overigens goeie redenen om aan te nemen dat dat kon. Toen de huidige Republikeinse presidentskandidaat Mitt Romney in 2006 de ziekteverzekering hervormde in Masschusetts, waar hij gouverneur was, bevatte die hervorming een individueel mandaat.

Obama kopieerde het model van Massachusetts, waar het individuele mandaat voorkwam dat de ziektehervorming een puinhoop werd zoals in Washington of Kentucky. Hij maakte daarbij gebruik van dezelfde experts die Romney geadviseerd hadden; lui die nu bevestigen dat ze niet veel meer moesten presteren dan hun werk nog eens dunnetjes overdoen.

Maar dat is ondertussen vergeten. Vandaag is Romney, een man wiens bochtenwerk een windhaan duizelig zou maken, tegen dat individuele mandaat. Wat goed is voor Massachusetts is niet noodzakelijk goed voor de hele VS, zegt hij, al heeft hij nog nooit uitgelegd waaróm dat zo is.

Het ís ook niet uit te leggen. Het enthousiasme waarmee de Republikeinse partij zich tegen haar eigen idee keerde, heeft niks met goed beleid te maken en evenemin met ideologie, maar des te meer met haar rabiate Obama-nijd.

Voor de Republikeinen is er dezer dagen maar één ding dat telt, en dat is Obama uit het Witte Huis krijgen. En dat mag dus ten koste van zowat alles gaan. Zelfs ten koste van hun eigen ideeën en zelfs, moet je wel vaststellen, ten koste van vijftien 9/11’s per jaar.