Conservatieven en liberalen leven in een andere wereld

Uit hersenscans blijkt dat politici van verschillend gesternte effectief in verschillende werelden leven. Dat bemoeilijkt het voeren van een gezamenlijk beleid.

Het inzicht in de werking van onze hersenen groeit. Hersenen zijn geen logisch functionerende machine die objectief registreert wat er gebeurt en vervolgens voorspelbare conclusies trekt. De hersenen doen hun ding. Ze koppelen wat ze ervaren aan wat ze al weten, en sturen de informatie die binnenkomt bij in functie van wat er in hun geheugenbank zit. Dat heeft alles met efficiëntie te maken. Als hersenen als een computer altijd alle voor de hand liggende opties zouden moeten testen, en daaruit berekenen wat de beste oplossing is, zouden ze dikwijls te laat zijn om het lichaam dat hun drager is uit de miserie te houden.

Telkens als we een herinnering ophalen wordt die bijgestuurd in functie van wat er ondertussen aan nieuwe informatie is opgeslagen. Het is niet onbegrijpelijk dat de twee leden van een koppel hoogoplopende ruzies kunnen krijgen als gevolg van een verschillende inschatting van een gebeurtenis. Ze zullen beide bij hoog en bij laag hun gelijk blijven volhouden, halsstarrig, en ze kunnen dat, omdat ze beide de gebeurtenis in een ander decor hebben geïnterpreteerd, waardoor ze die anders ervaren hebben.

De inzichten nopen tot voorzichtigheid met getuigenissen, zelfs met ooggetuigenverslagen van een misdaad. Die kunnen al vanaf de eerste seconde na de feiten fout zijn, omdat ze in het hoofd gekoppeld raken aan elementen die niet ter zake doen voor een objectieve analyse. Mensen kunnen zich wijsmaken dat ze als kind misbruikt zijn, zonder dat er iets van aan is. Amerikaanse wetenschappers hebben ontdekt dat mensen die geloven dat ze door aliens zijn ontvoerd, dezelfde meetbare fysiologische stressreacties krijgen als ze aan hun traumatische ervaring terugdenken als soldaten die in de oorlog van Vietnam erge dingen hebben meegemaakt.

De hersenen zijn een vreemd orgaan Maar recente inzichten gaan nog een stap verder. Ze illustreren dat politici van verschillende gezindte effectief het gevoel kunnen hebben dat ze in een andere wereld leven dan hun collega’s. Dat schijnt zelfs de realiteit te zijn, een realiteit gebaseerd op hersenspinsels, maar wel een realiteit waar rekening mee moet worden gehouden. Als Bart De Wever en Elio Di Rupo het grondig oneens zijn, is dat niet omdat ze politieke spelletjes spelen, is dat zelfs niet omdat ze ideologisch grondig van mening verschillen, maar wel omdat ze de wereld waarin ze leven totaal anders zien.

De studies die dit fenomeen onderzoeken, gebeuren vooral in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, waar het politieke spectrum overzichtelijk is, met in beide gevallen conservatieven (in de VS Republieken geheten) versus liberalen (de Democraten van de VS en het ooit socialistisch geheten Labour van het VK). Een handig zwart-witverhaal dus. Bij ons en in Nederland is het politieke spectrum zo onoverzichtelijk geworden, met zoveel partijtjes die het allemaal beter menen te weten dan de rest, en die steeds meer in het centrum van het spectrum tegen elkaar aan zitten te schurken, dat de verschillen hier ongetwijfeld meer een gradiënt zijn dan een dichotomie.

Maar in de VS en het VK verschillen zelfs de huizen van de politici van de twee kanten: proper en conventioneel bij de conservatieven, wat rommeliger en gedurfder bij de liberalen. Bij Kris Peeters zal het properder zijn dan bij Elio Di Rupo (tenzij zijn vrouw een liberaler aanpak zou hebben). Hun smaken voor kunst en humor lopen ver uit elkaar. Ze vallen ook voor een ander type vrouwen (of mannen, in het geval van onze premier). Conservatieve politici houden meer van goed leiderschap en trouw, liberale zouden flexibeler zijn, en geschikter voor bestuur in onzekere omstandigheden.

De belangrijke boodschap van dit wetenschappelijke verhaal is dat politieke voorkeur voor een deel genetisch bepaald is – volgens vergelijkende studies van tweelingen zou tot bijna de helft in de genen zitten. Het is ook duidelijk dat het als koppig of ongeïnformeerd lijkende obstructiegedrag van collega-politici niet per definitie met dwarsliggerij te maken heeft, maar mogelijk met een totaal andere visie op de wereld. Het pleit voor de politici dat er desondanks in vele gevallen toch nog altijd democratie en consensus mogelijk is. Of het ook goed bestuur is, daar kan over gediscussieerd worden. Ook kiezers en analisten leven in hun eigen wereld.

Dirk Draulans