Centraal bankiers in Jackson Hole: de grote leegte

Waarom bleven, op de gouverneur van de Bank of Japan na, alle centraal bankiers die er wereldwijd echt toe doen afwezig op de traditionele afspraak in Jackson Hole? Er was veel meer aan de hand dan enkel maar agendaproblemen.

Reeds sedert 1978 verzamelen elk jaar op het einde van augustus de centrale bankiers van deze wereld samen met een selecte groep van private bankiers, economen en andere bewindslui in de enig mooie omgeving van het stadje Jackson Hole in de Amerikaanse staat Wyoming. Van 22 tot 24 augustus jl. was het weer zover met als thema: Global Dimensions of Unconventional Monetary Policy, een buitengewoon actueel thema. De 2013-editie werd echter niet daarom een heel opmerkelijke jaargang maar wel vooral omwille van een erg opvallende lijst van afwezigen. Zo dadelijk meer daarover.

Organisator van deze happening is de Kansas City-afdeling van de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve (Fed). De voorbije jaren kregen de Jackson Hole-meetings haast mythische proporties, niet in het minst omdat de twee jongste voorzitters van de Fed, Alan Greenspan en Ben Bernanke, geregeld Jackson Hole aangrepen voor het doen van uitspraken die heel wat stof deden opwaaien. In de loop der tijden grepen, onder het oog en oor van de steeds talrijker toestromende financiële én algemene pers, diverse discussies plaats die nu al tot de legende van dit mondaine oord in Wyoming horen. Hoog in de legende-lijst staat de discussie die zich in augustus 2005 ontspon naar aanleiding van een analyse welke Raghuram Rajan toen voorlegde. Rajan was in die dagen hoofdeconoom van het IMF en werd enkele weken terug aangesteld tot nieuwe gouverneur van de Indiase centrale bank, de Bank of India. Het thema van de Jackson hole-vergadering van 2005 was The Greenspan Era: Lessons for the Future.

Rajan zorgde met zijn paper “Financial Markets, Financial Fragility and Central Banking” voor een zware dissonant in de algemene teneur van de 2005-meeting. De meeste andere voorgebrachte papers puilden immers uit van de lof aan het adres van toenmalig Fed-voorzitter Alan Greenspan voor de wijze waarop hij de Amerikaanse én de wereldeconomie stuurde. Rajan viseerde Greenspan niet direct maar stelde wel, geheel tegen de consensus van dat moment in, dat er iets fundamenteels fout zat met de risico’s die met name in de bankwereld genomen werden. Een behoorlijk visionaire analyse, zo zou later blijken. Bijna dag op dag twee jaar na Rajan’s presentatie in Jackson Hole begon de Moeder alle Financiële crises waarvan we de naschokken vandaag nog altijd goed gewaar worden.

Raghuram Rajan kreeg in augustus 2005 in Jackson Hole zwaar de wind van voren. Zijn analyse was achterhaald, zijn inschatting van de manier waarop de banken hun risicobeheer voeren was fout en meer van die negatieve commentaren vlogen de Indiase econoom om de oren. Eén van de mensen die daarbij het hoge woord voerde was Larry Summers, hoogleraar economie aan Harvard en onder meer minister van Financiën onder president Bill Clinton. In zijn bekende, niet van arrogantie gespeende stijl veegde Summers Rajan stevig de mantel uit. Vandaag is deze Summers stevig in de running voor de opvolging van Ben Bernanke aan het hoofd van de Fed.

Deze Ben Bernanke was, zeer tegen de geplogenheden terzake in, dit jaar niet aanwezig in Jackson Hole. Het was standaard geworden dat de zittende Fed-voorzitter de vrijdagavond de aftrap geeft voor de jaarlijkse hoogmis van de centraal bankiers. Reeds in april liet Bernanke weten wegens agendaconflicten de trip naar JH, Wyoming niet te kunnen maken. Daarmede gaf hij de aftrap voor de vorming van een snel aangroeiende lijst van prominente afwezigen, te beginnen met Mario Draghi, de president van de Europese Centrale Bank (ECB).

Ook de topmannen van diverse andere zwaarwegende centrale banken bleven afwezig: China, India, Engeland en op het laatste moment ook Brazilië. Niet dat al deze mensen vroeger altijd allemaal aanwezig waren in Jackson Hole, maar het collectief ontbreken van dit select groepje viel toch wel echt op.

Was er inzake deze opmerkelijke afwezigheden méér aan de hand dan enkel maar agendaproblemen? Ja, zo blijkt uit enig navragen in centrale bankkringen in Noord-Amerika en Europa. In essentie lijken twee elementen gespeeld te hebben. Ten eerste leefde er al enkele jaren bij diverse prominente centrale bankiers het verlangen om de proporties van het hele Jackson Hole-gedoe terug tot wat meer normale omvang te herleiden. Zeker na het vroege forfait van Bernanke grepen andere centrale bankiers de 2013-editie aan om de back to normal-oefening vorm te geven.

Het tweede, en over het algemeen als meer zwaarwegend weerhouden element, betreft de moeilijke – om niet te zeggen penibele – situatie waarin de meeste afwezige centrale bankiers zich vandaag bevinden. In de woorden van een medewerker van een andere regionale Fed-afdeling dan die van Kansas City: “Veel top centrale bankiers vandaag doen me denken aan de huisvader die aan het vernissen van de houten vloer in de beste kamer van het huis begint en plots vaststelt dat hij zichzelf klem geschilderd heeft. Hij kan enkel nog uit de kamer geraken door zijn eigen minutieus werk te beschadigen”. Inderdaad, het zorgenlijstje van Bernanke, Draghi & Co oogt indrukwekkend. Het valt licht te begrijpen dat ze elke kans die ze krijgen om daaromtrent geen publieke verklaringen voor het oog en oor van de verzamelde wereldpers af te moeten leggen met beide handen aangrijpen.

Het grote probleem waar nagenoeg alle in JH afwezige top centrale bankiers mee worstelen, is dat zij vandaag het meeste van het beleidsgewicht dienen te torsen. Of het nu gaat over de problemen van de eurozone dan wel over die van de Amerikaanse dan wel Chinese of Indiase of Britse of Braziliaanse economie, telkens blijven de politieke gezagsdragers behoorlijk tot sterk in gebreke.

Tegen die achtergrond krijgt, bijvoorbeeld, de discussie over de afbouw (“tapering”) van het extreem expansieve monetaire beleid in de VS, net zoals in Groot Brittannië bv., een paar extra moeilijkheidsgraden mee. Iemand als Mario Draghi waarschuwt er nu openlijk voor dat hij en de ECB de eurocrisis niet onder controle kunnen krijgen als er geen belangrijke bijkomende initiatieven komen op het vlak van de politieke unie, de banken unie en de fiscale unie.

Ook al tonen ze stuk voor stuk voortdurend grote behendigheid terzake, er zijn grenzen aan de bochten waarin centrale bankiers zich kunnen wringen om hun beleid aan de man te brengen op een geloofwaardige manier. Door weg te blijven van hun jaarlijkse augustus-hoogmis konden ze in ieder geval vermijden deze keer met vervelende vragen en opmerkingen geconfronteerd te worden. Er blijft voor de afwezige centrale bankiers echter wel de onaangename realiteit dat de problemen waar zij zich mee geconfronteerd zien onverminderd aan de orde blijven. Het al dan niet passeren langs Jackson Hole, Wyoming, verandert daar niets aan.