Bonussen: niet te stoppen (Roger Blanpain)

Sinds maanden worden de hoge beloningen en bonussen in ons land terecht op de korrel genomen.

Woorden

Sinds maanden worden de hoge beloningen en bonussen in ons land terecht op de korrel genomen. Onverantwoord en onethisch. Te lande: Bekaert, Dexia. Het jaarloon van 2, 6 miljoen € van de Belgacom topman. Iedereen is verontwaardigd. Wij konden met zijn allen lezen dat AB InBev-topman Carlos Brito een bonus van 133 miljoen euro binnenrijft. De nieuwe baas van Apple verdient, naar verluid, 60.000 keer het loon van de Chinees, die de Ipad aanmaakt. Waar in Japan een ondernemer eerst het eigen loont vermindert vooraleer medewerkers te ontslaan keert Bekaert, die 600 werknemers afdankt, aan zijn CEO, eerst nog een bonus van 450.000€ uit. Goed nieuws: volgend jaar zal zijn bonus lager zijn. In feite zal er niets veranderen. Integendeel, het begint nog maar.

Daden

We leven in een wereld van globaal supercapitalism. Alles voor het kapitaal. Aandeelhouders en hun managers maken het mooie weer. Wie betaalt, bepaalt. Het schoolvoorbeeld is de Verenigde Staten waar ondernemingen, de banken op kop, de politici zonder enige beperking in hun verkiezingsstrijd financieren. In de laatste presidentiële verkiezingen werden er niet minder dan 5.3 miljard US $ tegen aan gegooid. Hilary Clinton, toen kandidate voor het presidentschap, werd o.m. door de tabaksindustrie gefinancierd. Begrijpe wie kan. Geen wonder dat het President Bill Clinton, nochtans een democraat, de kapitaalmarkt dereguleerde en de deur voor het casinokapitalisme open zette. Winst en bonussen gaan naar de top van de onderneming. Loopt het faliekant af, dan zijn de banken “too big too fail” en komt de gemeenschap tussen: de belastingsbetaler betaalt.

Ook Obama slaagt er niet in het systeem naar zijn hand te zetten. Zijn voorstellen om in de VS een ziekteverzekering op poten te zetten voor de miljoenen, die in de marge van de Amerikaanse maatschappij verkommeren, stuit op sterke weerstand.

Multinationale bazen

Bonussen zijn maar een symptoom. Onze globale economie wordt immers mee gedomineerd door multinationale ondernemingen, die soeverein vanuit ver afgelegen hoofdkwartieren beslissen waar zij investeren en jobs creëren of ondernemingen sluiten. Walmart, een Amerikaanse supermarktketen, om maar een voorbeeld te geven stelt wereldwijd 1,6 miljoen werknemers te werk. Apple laat zijn iPad assembleren in China aan – zacht gezegd – minimale voorwaarden.

Toen Minister-President Kris Peeters bij de sluiting van GM Antwerpen naar Detroit trok, werd hij na een gepaste opwachting beleefd ontvangen, kreeg een kop koffie en kwam met lege handen terug. Multinationals hebben het laatste woord. Regeringen en vakbonden pedaleren in de lucht.

Multinationals controleren ook het wetenschappelijk onderzoek en bepalen welke technologieën naar hun afdelingen gaan. Zij gaan waar ze willen en nemen het zonder blozen op ook tegen de Belgische Overheid, die hun prijzen wil blokkeren. Wie is er de baas? Multinationals hebben ook de beste brains. Zij betalen goed !!!

Competitief

Wij zitten met zijn allen op onze knieën voor multinationals. Van waar ze ook komen. Recent worden de Chinese multinationals in de watte gelegd. Wij hebben investeringen en jobs nodig. Wij moeten dus investeringsvriendelijk zijn. Flexibel en goedkoop. Competitief. Onze loonkosten worden voortdurend vergeleken met die van de ons omringende landen. Wij zijn te duur. Onze indexering – wij zijn de laatste in Europa – wordt met de regelmaat van een klok onder druk gezet. Diegenen, die hoge bonussen incasseren of verdedigen schamen zich niet de indexering van ook de laagste lonen onder druk te zetten.

Straks komt er nog een aanval op onze minimumlonen. In Europa zijn er 20 van de 27 Lidstaten, die een minimumloon hebben. België zit bij de koplopers, samen met Luxemburg, Nederland, Frankrijk en het V.K. België heeft ook een systeem van algemeen verbindend verklaarde collectieve arbeidsovereenkomsten. Duitsland heeft geen van beide: geen minimumloon, weinig verbindend verklaarde cao’s. Er werken in Duitsland miljoenen werknemers aan uurlonen van 4-5 €. Nochtans is Duitsland ons “economisch model”. Moeten we daar naar toe? Besparen maar….
Het is al erg genoeg dat Europa onze arbeidsmarkten er onder uit haalt. Ons land wordt inderdaad overspoeld door arbeidskrachten uit de Europese lageloonlanden, vooral ex-Oost-Europese landen, maar ook Portugal. Dit heeft voordelen: zo raken knelpuntberoepen eindelijk ingevuld. Maar er is vooral sprake van sociale dumping, omdat dit gepaard gaat met massale fiscale en sociale fraude. De eigen ondernemingen en werknemers zijn er het slachtoffer van, de financiering van de sociale zekerheid ook.

Onze maatschappij wordt steeds meer en meer duaal: rijken en armen, zowel tussen Noord en Zuid, maar ook in onze zgh. welvaartstaat wordt de kloof groter.

Exuberante lonen, buitensporige bonussen, casinokapitalisme, herhaalde aanvallen op de index, de minimalonen in vraag… Is er wat aan te doen?

Tsunami en rankend riet

Weinig of niets. We worden overrompelt door een kapitalistische tsunami. Alleen wereldwijde maatregelen zouden soelaas kunnen brengen. Dit is voor een volgende eeuw. Zelfs de EU slaagt er niet in weerwerk te bieden. Een voorstel van de Franse President Sarkozy om internationale bankverrichtingen te taxeren stootte onmiddellijk op een Brits veto. London City was vanzelfsprekend tegen.

Zelfs indien de EU bindende maatregelen zou nemen worden bonussen of aandelen in andere landen uitbetaald, zo de onderneming zelf niet wegloopt. Onze topjuristen staan in dienst van het kapitaal.

Ons blijft enkel een realistische houding aan te nemen. Alles te samen is het kapitalistische systeem het minst slechte. We moeten het sociaal bijsturen. Op lange termijn denken. Creatief zijn en handelen.

Als we een te harde houding aannemen zal het superkapitalisme ons breken. Buigen als rankend riet bij een hevige storm is aangewezen. Laten we blijven stellen dat te hoge vergoedingen en bonussen moreel onaanvaardbaar zijn. Laten we steun zoeken in andere EU landen en Internationale Organisaties. Bonussen zoveel als mogelijk belasten en de index en minimalonen behouden. Wel een index van centen. Een loon van 2,6 miljoen € dient niet aan de index gekoppeld. Blijven dromen en ijveren voor een sociale welvaartstaat. Soms worden dromen waar.

Roger Blanpain Professor emeritus arbeidsrecht aan de Katholieke Universiteit Leuven