Deze namiddag werd in Berlijn het Jürgen Fuchsplein ingewijd. De zanger Wolf Biermann was daarvoor uit Hamburg overgekomen.
Biermann noemde de schrijver Jürgen Fuchs, die op 9 mei 1999 in Berlijn overleed, zijn beste vriend. Het was een korte, ontroerende plechtigheid op de hoek van de Königin Luise-Strasse en de Arnimallee in Dahlem, Berlijn. Daar werd een plein – eigenlijk een parkje – naar de in mei 1999 op 49-jarige leeftijd overleden schrijver Jürgen Fuchs ingewijd.
Fuchs was een van de schrijvers die in 1976 in de DDR tegen de ‘Ausbürgerung’ van de zanger Wolf Biermann protesteerden. Biermann, die toen in Keulen was opgetreden en in zijn liederen erg kritisch was voor de Oost-Duitse communisten, mocht de DDR niet meer in. Fuchs zelf werd daarna in Oost-Berlijn opgepakt en gedurende negen maand in de beruchte Oost-Berlijnse gevangenis van Hohenschönhausen opgesloten. Daarna werd hij samen met zijn gezin naar West-Berlijn ‘afgeschoven’, zoals dat toen heette. De schrijver Jürgen Fuchs stierf in 1999 aan leukemie. Het is niet uitgesloten dat de kanker het gevolg was van de bestraling waaraan hij in de DDR-gevangenis was blootgesteld.
Zijn vriend Wolf Biermann heeft vandaag voor Fuchs gezongen op het pleintje dat nu naar de schrijver is genoemd. ‘Het is aan Fuchs te danken dat ik voor de eerste keer in mijn leven optreed als straatzanger,’ aldus een goed geluimde Biermann, die in het bijzijn van de weduwe van Jürgen Fuchs enkele pakkende herinneringen ophaalde. Biermann vertelde dat vader en zoon Fuchs beiden morse hadden geleerd, de vader in de Wehrmacht, de zoon in de DDR bij de Volksarmee. Toen Jürgen Fuchs op zijn sterfbed niet meer kon praten, probeerde zijn vader nog met hem te communiceren door morsesignalen op zijn borst te trommelen.
Daarna vergastte Wolf Biermann, inmiddels 75 jaar, het publiek onder een stralende hemel op het lied ‘Jürgen Fuchs’:
Im wunderschönen Monat Mai
Als alle Knospen sprangen…
Da ist mein Freund den letzten Weg
Nach Nigendwo gegangen. Jürgen Fuchs had ook na zijn uitwijzing in West-Berlijn met de pesterijen van de Oost-Duitse staatsveiligheid af te rekenen. In zijn lijvige roman ‘Magdalena’ (1998) beschreef hij die ervaringen. Fuchs was een tijdlang medewerker van het zogenaamde Gauck-bureau, het federale kantoor dat de slachtoffers van de Stasi inzage biedt in hun dossiers. Maar Fuchs nam ontslag toen bleek dat ex-Stasi-leden werkzaam waren bij het bureau. Pas heel recent kreeg Fuchs postuum over de hele lijn gelijk. Toen Roland Jahn, zelf een DDR-dissident, onlangs tot chef van het Gauck-bureau werd benoemd, kondigde hij aan dat hij alle ex-Stasi-medewerkers zou ontslaan.
Piet de Moor
