Wereldbeelden

Guy Verhofstadt schijnt bij zijn landhuis in Toscane druiven te hebben aangeplant, maar aan de verkeerde kant.

Maandag In de Israëlische krant Haaretz legt Günter Grass uit dat er tijdens de Tweede Wereldoorlog maar liefst zes miljoen Duitse soldaten in krijgsgevangenschap door de Russen zijn vermoord. ‘Ik zeg dat niet om de ernst van de misdaad tegen de Joden te minimaliseren, maar de Holocaust was niet de enige misdaad.’ Het monument ziet dus de komsische nuance niet tussen gemechaniseerde genocide en wraak in oorlogsomstandigheden. Schrijvers die zich over politieke kwesties uitspreken… ze baren enormiteitjes als een berg muizen. Nabokov had gelijk, weinig mensen zijn ergerlijker dan auteurs met een politieke mening, de Moskouse marionet Sartre voorop. De laatste die iets verstandigs over een politiek onderwerp heeft gezegd was Emile Zola toen hij Dreyfuss verdedigde en het antisemitisme iets voor imbecielen noemde.

Dinsdag En dat zeg ik, bewonderaar van Gombrowicz! Ik, die mijn bek niet kan houden over politieke kwesties!

Woensdag ‘Zeven jaar geleden baarde CD&V het koekoeksjong N-VA,’ schrijft Tom Cochez op de website Apache. Sta me toe dat ik deze beeldspraak voor u ontleed. De christen-democratische partij is dus een vrouwtjeskoekoek, anders is de geboorte biologisch onverklaarbaar. Uit de beschouwing blijkt evenwel dat het nest het hare is. Maar koekoeken hebben nu juist geen nest. Sterker nog, ze willen dat hun jong het overige niet-koekoekkroost uit het nest gooit. Omdat de nationalisten de CD&V electoraal hebben verdrongen, bedoelt de auteur dus dat de christen-democraten in de ongelukkige positie van de uit het nest gewipte jonkies verkeren. Ze zijn dus zowel vrouwtjeskoekoek als niet-koekoekouders als niet-koekoekjongen. U zult begrijpen dat verwarring mijn deel was toen deze ornithologie zich voor mij ontvouwde.

Woensdagavond Zoals veel schrijvers zich niet met politiek zouden moeten bemoeien, zo zouden veel journalisten van onze nationale metaforen moeten afblijven.

Donderdag Gilles Bernheim, opperrabbijn van Frankrijk, in Le Monde: ‘De vrijheid van gedachte begint met de woordkeuze, met het verzet tegen automatismen, tegen het alles op één hoop gooien, tegen simplistische en destructieve spitsvondigheden.’ Denkautomatismen! In de strijd daartegen beveelt Wystan Auden het gebruik van ingewikkelde poëtische vormen aan, want die verhinderen dat je gedachten via voorgevormde groeven naar je mondholte wentelen en daar als clichés uit de automaat van je brein komen rollen. Hoe beter je schrijft, hoe beter je denkt. (Was dat maar waar.)

Vrijdag De uitspraken van De Gucht over antisemitisme en vermeende Joodse overgevoeligheid zijn voorbeelden van zo’n werktuiglijk intellect. Maar wat verwacht ik ook van de liberalen? Guy Verhofstadt schijnt bij zijn landhuis in Toscane druiven te hebben aangeplant, maar aan de verkeerde kant, de schaduwkant. Een politiek leven in één beeld. Hij heeft sinds 1975 politiek-filosofisch niets meer bijgeleerd. Hij probeert de volgende Frans-Duits-Engelse oorlog te voorkomen. Dat er een Vierde Wereldoorlog dreigt, mogelijk al gaande is, ontgaat deze in zijn eigen leugens verstrikte man volkomen. Die jongensachtige uitstraling, hoe hij dat – voor zijn leeftijd – iets te lange sluike haar af en toe met een kokette hoofdbeweging naar achteren zwiert. De geilheid die hij uitstraalt.

Zaterdag Waarom begrijpen de nationalisten niet hoe kwalijk hun ballenkraam was – de ballenkraam waarin een rudimentaire, tot kuif en rood strikje gereduceerde Di Rupo door niet zo belgicistisch gezinde Belgen bekogeld werd? Dat strikje obsedeert de N-VA. Bij de vorige verkiezingen baarde het nationalisme een gevarendriehoek met daarin datzelfde rood strikje. Ik legde dat toen uit als een subliminale verwijzing naar de homoseksualiteit van Di Rupo. Maar vandaag bedenk ik dat er ook een zwart strikje in het collectieve onderbewuste der Vlamingen rondzweeft, dat al sinds de late jaren veertig woede en frustratie, maar ook edelmoedigheid en verbondenheid uitdrukt: dat van de flamingant Lambik. Begrijpt u me rustig verkeerd, maar het is alsof dat ene strikje, dat zwarte Vlaamse strikje, door het andere strikje, dat rode Waalse strikje… hoe zal ik het zeggen… geparodieerd wordt. Zou dat, misschien, deels, de irrationele razernij van de nationalisten jegens Di Rupo verklaren? (Ik voeg hieraan toe dat Lambik een van mijn favoriete romanpersonages is.)

Zondag De flamingant verkoopt de kasteelheer met enig vertoon van onderdanigheid zijn varken; vervolgens beklaagt hij er zich in zijn dialect over dat dergelijke transacties altijd an fransè plaatsgrijpen. Zijn opvatting van Vlaanderen herinnert aan het Amerikaanse kinderboek ‘The Mouse and His Child’ van Russell Hoban, waarin een muis het begrip territorium als volgt definieert: ‘A territory is your place. (…) It’s where everything smells right.’

Dinsdag Vlaanderen is een van die Europese regio’s waar het provincialisme nooit heeft leren omgaan met het noodzakelijke virus van het kosmopolitisme; daarom laat de gezondheid van het mystieke lichaam der Vlamingen te wensen over. (Geen flamingant die mij gelooft, maar ik voel mij gordiaans verknoopt met Vlaanderen.)

Woensdag Goed, rustig maar, ik ga al terug naar Holland.