Werd Poolse generaal op bevel van Winston Churchill geliquideerd?

De 80-jarige Duitse schrijver Rolf Hochhuth (‘Der Stellvertreter’, 1963) staat weer in het centrum van de belangstelling. De Poolse justitie interesseert zich voor zijn tragedie ‘Soldaten’.

Voor Hochhuth staat het vast dat de Poolse generaal Vladyslav Sikorski in 1943 in Gibraltar op instigatie van Winston Churchill is vermoord.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog leidde Sikorski de Poolse regering in ballingschap, eerst in Parijs, later in Londen. Op 4 juli 1943 stortte het vliegtuig waarmee Sikorski in Gibraltar was opgestegen kort na de start in zee. Daarbij kwamen ook de dochter en enkele medewerkers van Sikorski om. De piloot overleefde de crash.

Dat gegeven heeft Rolf Hochhuth verwerkt in zijn tragedie ‘Soldaten’ (1967). Daarin ontwikkelt de schrijver de stelling dat de Britse oorlogspremier Winston Churchill de hand had in het ongeluk van Sikorski. Maar omdat de staatsraison in het spel was en Churchill West-Europa uit de klauwen van de nazi’s moest redden, had de Britse leider volgens Hochhuth geen andere keuze.

Stalin en Sikorski hadden ruzie gekregen over Katyn. In dat Russische dorp in de buurt van Smolensk werden in april 1943 de lijken van duizenden terechtgestelde Poolse officieren en intellectuelen in een massagraf ontdekt. De nazi’s schoven de schuld in de schoenen van de Sovjets, de Russen in die van de Duitsers. Maar een internationale commissie van artsen liet er in haar rapport van eind april 1943 weinig twijfel aan bestaan dat de moorden wel degelijk in opdracht van Stalin waren gepleegd, wat overigens ook klopte. Omdat de Poolse generaal Sikorski in Londen opheldering aan Moskou vroeg, verbrak de Sovjet-Unie de betrekkingen met de Poolse regering in ballingschap. Sikorski kwam twee maanden later om het leven.

Volgens Hochhuth liet Churchill de Poolse generaal ombrengen omdat Londen bang was dat Stalin anders de samenwerking met het Westen in de oorlog tegen Hitler zou opzeggen.

Toen ‘Soldaten’ in 1969 in Engeland in première ging, was dat een schandaal. Randolph Churchill, zoon van Winston, noemde Hochhuth een leugenaar. De toenmalige Britse premier Harold Wilson sprak zijn verachting voor de Duitse dramaturg uit. Hochhuth werd zelfs veroordeeld tot een schadevergoeding van 420.000 Duitse mark die hij moest betalen aan de piloot die de vliegtuigcrash van zijn verongelukte passagier Sikorski had overleefd. Die piloot zag zijn reputatie aangetast omdat hij volgens Hochhuth mee in het complot tegen Sikorski had gezeten.

Nu heeft het Poolse Openbare Ministerie achttien vragen aan Hochhuth voorgelegd in de hoop meer duidelijkheid te krijgen over de zaak. Maar bewijzen dat Sikorski werkelijk op bevel Churchill is vermoord, heeft Hochhuth niet. Over sluipmoorden bestaan nooit bewijsstukken, verdedigt hij zich. De Duitse schrijver verwijst wel naar de gesprekken die de Joegoslaaf Milovan Djilas, Tito’s rechterhand, tijdens en na de oorlog met Stalin heeft gevoerd. Stalin heeft Djilas eens gewaarschuwd dat de Joegoslavische leider Tito wel eens hetzelfde lot van Sikorski zou kunnen ondergaan bij een ontmoeting met Churchill. Die passage zou volgens Hochhuth door de Britse geheime dienst in Triest uit Djilas’ beroemde boek ‘Gesprekken met Stalin’ zijn geschrapt.

‘Soldaten’ van Rolf Hochhuth is nog maar pas in het Pools vertaald.

Piet de Moor