Vertalen van Dan Browns ‘Inferno’ was helse opdracht

Europese vertalers werkten van februari tot april 2012 in het grootste geheim in een Italiaanse bunker aan hun versies van Browns nieuwe cryptothriller. Op dinsdag 14 mei verschijnt de Nederlandse vertaling

‘Zelfs Dante had zo’n helse straf niet kunnen bedenken: tijdens bijna twee maanden werden 11 mensen vastgehouden in een ondergrondse bunker in Italië en werden ze gedwongen om de nieuwe roman van Dan Brown te lezen, dag in, dag uit.’ Zo schrijft de Britse krant The Independent een week voor het wereldwijde verschijnen van het boek.
De reden voor deze doorgedreven geheimdoenerij is eenvoudig: Europese uitgeverijen willen vertalingen gelijktijdig met het Engelse origineel uitbrengen om een optimale verkoop te garanderen. Doen ze dat niet dan riskeren ze dat een ongeduldig deel van hun doelpubliek de vertaling niet koopt omdat het reeds het origineel op het nachtkastje heeft liggen.

Voor zo’n primeur wordt natuurlijk op de een of andere manier betaald. Brown en uitgeverij Random House willen tot elke prijs voorkomen dat iets over het verhaal lekt dat ze niet zelf georkestreerd hebben. En dus mocht het hele vertaalproces het daglicht niet zien. Letterlijk.

Zeven dagen op zeven

De vertalers zouden zeven dagen op zeven gewerkt hebben, minstens tot 20 uur. Dat deden ze in Milaan, in een beveiligde kelder zonder vensters in de gebouwen van Mondadori, de grootste Italiaanse uitgever. Deze wordt gecontroleerd door Fininvest van Silvio Berlusconi en ging in de Spaanssprekende wereld een joint venture aan met Random House, waardoor het ook wereldwijd een van de grotere spelers is.

Gsm’s verboden
Tel de grote spelers en hun grote commerciële belangen bij elkaar en je begrijpt dat geen inspanning te veel was om het contact van de 11 vertalers met de buitenwereld drastisch aan banden te leggen. In de werkplaats waren gsm’s verboden, zaten laptops vast aan de bureaus, was er slechts één computer met internetverbinding en werden de manuscripten van ‘Inferno’ na gebruik telkens terug in een kluis gestopt, ook al konden de vertalers er niet bepaald ver mee lopen. Bovendien kende bijna niemand van het vaste personeel bij Mondadori de echte reden waarom de vertalers er al die tijd aan de slag waren.

Zeg nu zelf, het had net zo goed een scène uit een roman van Dan Brown kunnen zijn, propvol opgepompt mysterie, geurend naar muf papier, met vertalers in de rol van cryptologen die door hogere machten in het oog worden gehouden en worden gehinderd door hightech veiligheidssnufjes.

Oscar Niemeyers vertaalbunker

Of misschien zijn de penibele, ‘helse’ werkomstandigheden van de vertalers – die toevallig de week voor de release van ‘Inferno’ aan het licht komen – gewoon een publiciteitsstunt. Want ondanks het harde werk onder tijdsdruk, zonder daglicht, onder streng toezicht en in tijdelijke ‘gevangenschap’ – in een gevangenis dan nog die ontworpen werd door de befaamde Braziliaanse architect Oscar Niemeyer – moet deze opdracht voor de vertalers in kwestie vooral een indrukwekkende belevenis geweest zijn.

Jeroen Bert