In zijn pas verschenen ‘La Civilización del Espectáculo’ geselt de Peruaanse Nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa de banalisering van de cultuur.
‘La Civilización del Espectáculo’ is een essay van ca. 200 bladzijden. Daarin beklaagt Vargas Llosa (°1936) de toedracht dat de omgang met de cultuurgoederen almaar meer showgehalte krijgt. Ooit werd cultuur genoten in de stilte van een museumzaal of een bibliotheek, nu wordt ze snel geconsumeerd op lawaaierige podiums, in videoshows en via Youtube, aldus de Nobelprijswinnaar.
Vargas Llosa komt in zijn essays op voor de klassieke canons in de kunst in het algemeen en de literatuur (Proust, Kafka, Joyce) in het bijzonder. Gemakzucht in het benaderen van de kunst is hem een gruwel. Samengevat zegt de schrijver: weg met het entertainment voor zover het zich aanmatigt kunst te zijn. Hij werpt een sceptische blik op het eenzijdige en dominante gebruik van snelle en nerveuze communicatiemiddelen als twitter en facebook.
Mario Vargas Llosa, een man op leeftijd die begint te zeuren? Een doorgewinterde liberaal die te laat begint te klagen over de uitwassen van het kapitalisme? Een voorstander van de laïcisering die het niet kan laten de paus toe te juichen waar die ook maar verschijnt? Een verdediger van de godsdienstvrijheid die tien jaar geleden al het verbod op de hoofddoek in Frankrijk toejuichte?
Angel Sánchez Harguindey, ex-cultuurchef van ‘El País’, merkt in zijn blog venijnig op dat de beheersing van de cultuur door de markt precies het resultaat is van de denkbeelden waarvoor de liberale Nobelprijswinnaar zich altijd in woord en daad heeft ingezet. De columniste van het Catalaanse blad ‘La Vanguardia’ ziet in Vargas Llosa’s boek het eeuwige gejammer van de oude intellectueel die aan het einde van zijn leven terugblikt op de zogenaamd goede oude tijd. De Mexicaanse schrijver Jorge Volpi grijpt in zijn kritiek naar een pakkend beeld en noemt Vargas Llosa de laatste Mohikaan die na een nacht van harde strijd door de nagloeiende resten van het afgebrande dorp schrijdt en zich niet als overlevende, maar als overleefde voelt: ‘Zijn melancholie belet hem zich te herinneren dat het recent nog zijn eigen kreten waren waarmee hij tot de strijd opriep.’
Als men ‘La Civilización del Espectáculo’ opvat als een pleidooi voor meer reflectie in de kunst en het leven is er niets mis mee. Het klopt echter wel dat de opvattingen van Vargas Llosa gemakkelijk misverstanden uitlokken en ertoe bijdragen dat de schrijver in de reactionaire hoek wordt geduwd. De 76-jarige Nobelprijswinnaar blijft niettemin een kosmopoliet die Peru op de literaire wereldkaart heeft gezet. Er is bijna geen thema waarvoor hij zich niet interesseert en hij bemoeit zich in zijn essays met zowat alles waarop de zon schijnt: met het conflict in het Nabije Oosten, het stierengevecht, het succes van Stieg Larsson en het verschijnsel Carla Bruni.
Piet de Moor
