Redactie Knack

Van den Boogaard en god

Kindermisbruik door geestelijken is een treurige zaak maar het nieuws erover brengt niet per se het beste naar boven in de antipapisten, bewees Oscar van den Boogaard.

Kindermisbruik door geestelijken is een treurige zaak, en pogingen om het te verbergen zijn dat nog meer, maar het nieuws erover brengt niet per se het beste naar boven in de antipapisten. Ik wreef me de ogen uit bij wat Oscar van den Boogaard over de kwestie schreef (De Standaard, 26-3-10) – neem dit: ‘We hebben altijd geweten dat de katholieke kerk niet écht deugde. Onze ouders zijn geen van allen ongeschonden uit hun katholieke opvoeding gekomen. Ze hebben allemaal verhalen over fysiek of geestelijk misbruik. Stelselmatig werd hen door strenge nonnen en paters afgeleerd om zelfstandig te denken. Seksualiteit en zondigheid waren synoniem. Met schuldgevoelens gingen ze het huwelijk in. Geen wonder dat die meestal geen stand hielden.’

Wij

1. Wie is we/ons? VdB’s generatie? Zijn er geen anderen? Hij is van 1964, mijn broers en zussen hadden zijn vader of moeder kunnen zijn, laat ik mezelf dus ook maar even tot de generatie van die ouders rekenen.

2. Veralgemening, verabsolutering: ‘altijd geweten’, ‘geen van allen… ongeschonden’, ‘allemaal… misbruik’. Anderzijds klopt VdB ook zijn eigen autonomie danig op, zie hieronder. Wie zoveel zekerheid uittrompet verdient ‘ons’ wantrouwen.

3. De slotzinnen van het citaat sluiten slecht aaneen, maar allicht wordt bedoeld dat de huwelijken van ‘onze ouders’ meestal kapotgingen. Gelooft VdB echt dat er bij zijn generatie minder echtscheidingen voorkomen?

4. Wat de ‘stelselmatige’ aanval op zelfstandig denken betreft, twee herinnerinkjes. In de lente van 1967, tijdens mijn laatste schooljaar in Lokeren, organiseerde de leraar godsdienst debatavonden met Louis Davids (Israëlitisch Weekblad), Piet Van Eeckhaut (Humanistisch Verbond), Jef Turf (communistische partij); die leraar, een priester, was geen marginaal geval, hij raakte later hogerop in het bisdom. In de herfst van dat jaar leerde ik in Leuven bij Herman Servotte (priester, kanunnik, naderhand vicerector) het vers kennen waarin T.S. Eliot de kerk satirisch vergelijkt met een nijlpaard. Het arme beest is maar vlees en bloed, zegt de dichter:

Flesh and blood is weak and frail, Susceptible to nervous shock; While the True Church can never fail For it is based upon a rock.

Zijn ding

Het zou met het kritische denken in Vlaanderen pover gesteld zijn als er geen ex-katholieken bestonden, maar kom. VdB, de gelukzak, kon ‘geheel zelfstandig’ zijn houding tegenover godsdienst bepalen, ‘in absolute vrijheid’, ‘geheel uit vrije beweging’; hij hamert ook op ‘persoonlijk’, bijvoorbeeld de ‘persoonlijke waarheid’, die ook ‘je eigen waarheid’ kan zijn. Het beeld dat hij van zijn geloof geeft is nogal flets (‘zelf denken en voelen’, een ‘intieme verhouding’ met god ‘opbouwen’), maar kom.

VdB wil blijkbaar niet weten dat ook een kritische geest in grote mate bepaald wordt door allerlei factoren van vroeger en nu, dat niemand ooit een onbeschreven blad is; veelzeggend genoeg beweert hij dat het zelfstandig denken AFgeleerd wordt, alsof die zelfstandigheid er eerst altijd al is.

Hij meent dat iedereen vrij de bijbel moet ‘interpreteren’, maar wil niet weten dat de interpreterende lezer gestuurd wordt door al wat hij vroeger opgezogen heeft, en door zijn levenswijze en omgeving. Hij wil vooral niet weten dat het door hem opgeëiste potsierlijke individualisme zelf een product is van de liberale maatschappij waarin hij functioneert, de maatschappij waarin men gestimuleerd wordt om toch vooral zijn ding te doen. Hij wil niet weten hoe conformistisch hij is.

Schijn

VdB (ook op dit punt niet origineel) noemt de paus schijnheilig en leugenachtig – misschien terecht, ik weet het niet. Wel weet ik dat hypocrisie geen exclusieve eigenschap is van katholieke bonzen. In onze ontkerstende samenleving bedrijven politici en journalisten ‘stelselmatig’ een cultus met de mensenrechten die vaak grove uitbuiting en hebzuchtige agressie verhult; net zoals ze vaak snoeven op onze democratie maar woedend worden als burgers buiten de stembus om van zich laten horen. Ik vind dat bijna even erg als het bemantelen van kindermisbruik.

Maar de schijn is nog omvattender. Seks was heus niet de enige ‘zondigheid’: velen leerden in hun katholieke jeugd ook dat in ‘de wereld’ mensen jagen op bezit, genot, aanzien, macht… en dat dat klatergoud is, en dat je je op de een of andere manier moet ‘engageren’ voor liefde, solidariteit, recht, gelijkheid, soberheid… Prekerig, nietwaar? Maar niet achterhaald, me dunkt, ook al heb ik sinds meer dan veertig jaar geen ‘intieme’ of andere verhouding met god (laat staan met de kerk). Er is nog waarheid bij de middeleeuwse Beatrijs, die amper haar nonnenkap weggegooid had toen ze begon te twijfelen, wetende dat de wereld trouweloos is en (in de bewerking van Willem Wilmink) ‘lijkt op een handelsman / die waardeloze kermisdingen / aan de man brengt als gouden ringen’. Of:

Die werelt hout soe cleine trouwe, […] Si slacht den losen coman Die vingherline van formine Vercoept voer guldine.

Joris Note

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content