Spaanse schrijver Juan Goytisolo wordt 80

De Spaanse auteur én islamkenner Juan Goytisolo wordt vandaag tachtig jaar.

Goytisolo is een vertegenwoordiger van wat in de jaren vijftig en zestig het objectieve realisme werd genoemd. De precieze beschrijving van de trieste werkelijkheid in het Spanje van dictator Franco gold toen al als een daad van verzet. Amper 23 jaar pakte Juan Goytisolo in 1954 uit met zijn debuutroman ‘Juegos de manos’.

Goytisolo werd in 1931 geboren in een burgerlijk gezin in Barcelona. Hij verloor zijn moeder in 1938 in de Spaanse burgeroorlog. Zijn vader werd door de anarchisten gevangen genomen. Hijzelf en zijn twee broers werden opgevoed door hun zuster Marta, de oudste van de vier kinderen. Zijn broers José Augustin en Luis werden ook schrijver. José Augustin, die in 1999 overleed na een val uit het venster, was een van Spanjes belangrijkste dichters van de vorige eeuw. Zijn andere broer, Luis, is de auteur van verschillende avant-gardistische romans.

Juan Goytisolo verliet Franco-Spanje, dat hij verfoeide, in de jaren vijftig. Hij trok naar Parijs en werkte daar als lector voor uitgeverij Gallimard in de afdeling Spaanse literatuur. Op die manier bood hij verschillende jonge Spaanstalige auteurs uit Spanje en Latijns-Amerika een Europees platform. Zelf nam hij afstand van zijn vroegere literaire werk, dat hij met uitzondering van ‘Campos de Nijar’ verwierp.

Juan Goytisolo maakt vooral naam als schrijver van de trilogie ‘Señas de identidad’, ‘Reivindicación del Conde don Julián’ en ‘Juan sin Tierra’. In dit project verwerpt de schrijver de pretenties van een christelijke culturele hegemonie in Spanje. Voor Goytisolo is dit alleen maar een eufemistische omschrijving van intolerantie. Goytisolo beschouwde de verworvenheden van de christelijk-islamitische mengcultuur juist als een verrijking van zijn land. Hij heeft geen goed woord over voor de zogenaamde prestaties van het christelijk-traditionalistische Spanje en hij heeft altijd gevonden dat dit soort bekrompen vaderland de wortel van alle kwaad was. In Goytisolo’s trilogie identificeert de verteller zich met de ‘verrader’ Don Julián, die in 711 een Arabisch leger de kans bood om via Gibraltar naar Spanje te zeilen en zich gedurende meer dan 700 jaar op het Iberische schiereiland te vestigen.

Juan Goytisolo is een van de grootste kenners van de islam-wereld. Hij woonde jarenlang in het Marokkanse Marrakesh. Voor tal van meningen werd hij in Spanje door links en rechts bekritiseerd. Hij was een tijdlang communist, maar gooide die overtuiging overboord na een bezoek aan Castro’s Cuba. Zijn latere romans (waaronder ‘Paisaje después de la batalla’) en zijn autobiografie (‘Coto vedado’) konden al verschijnen in een Spanje dat van de Franco-dictatuur was bevrijd.

Net als Margio Vargas Llosa mengt Goytisolo zich graag in het politieke debat. Zijn commentaren en reportages verschijnen in de internationale pers, in Spanje vooral in ‘El Pais’. Hij volgde de ontwikkelingen in Tsjetsjenië op de voet en nam het in de Joegoslavische burgeroorlog op voor de Bosnische moslims.

Een aantal boeken van Juan Goytisolo verschenen in een vertaling van Ton Ceelen bij uitgeverij Meulenhoff, waaronder ‘De identiteit’ en ‘De wraak van don Julián’. Maar de schrijver kreeg bij ons nooit de aandacht die hij verdient.

Piet de Moor