Schrijfadvies van Annelies Verbeke en Kristien Hemmerechts

De Brusselse Flagey was afgelopen zaterdag het decor voor de jaarlijkse Schrijfdag van VZW Creatief Schrijven. Onze vliegende reporter Michiel Leen ging er – eindelijk – leren schrijven.

Het evenement, dat aan zijn zevende editie toe was, werd als vanouds een field day voor Vlamingen met een roman in de maag. Bij Creatief Schrijven wijst men steevast enthousiast op statistieken waaruit blijkt dat zo’n 15 percent van de Vlamingen op een of andere manier aan de schrijf is. Zo’n enorm potentieel publiek mag een keer per jaar duchtig verwend worden.
Het is een mer à boire, het aanbod aan workshops en ontmoetingen die je als schrijfliefhebber voorgeschoteld krijgt. In de voor – en namiddag gaan er telkens acht workshops door. Het zijn niet de minsten die de aspirerende schrijvers van advies dienen: Annelies Verbeke, Marc Didden, Els Beerten, Kristien Hemmerechts et j’en passe, allen nemen ze een aspect van het schrijverschap voor hun rekening. Daartussenin moet je nog tijd vinden om de boekenmarkt aan te doen, een praatje te slaan met een uitgever en je te abonneren op het tijdschrift ‘Verzin.’ Mijn oog valt die voormiddag echter op de workshop ‘Verkoop Jezelf’ door Veronique Hoex. Immers, dat er tijdens zo’n Schrijfdag een aantal aspecten van het schrijven bijgespijkerd worden, lijkt me maar normaal. Maar dat ook the art of shameless self promotion aandacht krijgt, intrigeert.

Peen

Wat volgt, zorgt voor een flashback naar een recent verleden, waarin uw dienaar de kost verdiende als reporter voor een inmiddels terziele gegaan HR-blad. “Impact coach” Hoex heet haar achtentwintig cursisten welkom. “Ik meen dat jullie allemaal iets met schrijven te maken hebben,” klinkt het opgewekt. Damn right. Vandaag zullen de aanwezigen leren hoe ze een ‘personal brand’ kunnen creëren, en zo een ongetwijfeld onvergetelijke indruk na te laten bij – vermoedelijk – uitgevers c.q. het grote publiek. Op de powerpoint verschijnt een prentje met twee konijnen. Het ene wijst op een klein bosje loof, waaraan ondergronds een enorme peen bevestigd zit. Het andere wijst enthousiast op een enorme bos loof, ondergronds bevestigd aan een minuscuul peentje. Voor een succesvolle zelfpromotie komt het eropaan uw loof in verhouding te brengen met uw peen. Aha.

Tijdens een kennismakingsronde blijkt dat creatief schrijven voor nogal wat deelnemers ook autobiografisch, om niet te zeggen therapeutisch schrijven is. Nog voor het middaguur horen we over schrijfprojecten rond depressies, psychoses, “moeilijke periodes” en in-vitrofertilisatie. Sommige deelnemers zijn actief op zoek naar uitgevers, anderen schrijven voor zichzelf of een beperkte kring, nog anderen publiceren hun eigen e-books. Allen leggen aangaande hun schrijverij een serieux aan de dag die je bij andere vrijetijdsbestedingen minder aantreft.

“Blijf jezelf!”

Van mijn initiële bedoeling om fly -on-the-wall-gewijs een poosje mee te volgen en daarna weg te sluipen, richting -bijvoorbeeld – Marc Diddens scenarioworkshop of Philip Hoornes exposé rond parodie en pastiche, blijft weinig over. Bedoeling is dat we, in duo’s, telkens twee minuten over onszelf praten. Naarmate de workshop vordert zal de oefening herhaald worden, waarbij het de bedoeling is dat het telkens vlotter en overtuigender gaat. “Ik ben Michiel en ik ben freelance journalist,” zeg ik tegen mijn buurvrouw, Sonja. Nog 1 minuut en 50 seconden. Ik ben hier niet goed in, zoveel is duidelijk, en ik heb niet het gevoel dat er gaande de workshop veel verbetering in komt. Gesloten, gereserveerd, een tikkeltje afstandelijk, jong en met een bril. Ziedaar mijn merk. Al zal bij de onvermijdelijke groep-evaluatie blijken dat mijn “authentieke” manier van communiceren, wars van alle regeltjes, blijven hangen is. En dat ik mij weet te kleden, dat ook. “Blijf jezelf! Er zijn al anderen genoeg”, orakelt het werkboek. Damn right.

Misschien had het geen kwaad gekund om de cursisten ook wat in te wijden in de promomachinerie van het boekenvak, om een blik te werpen op de manier waarop -bijvoorbeeld- Brusselmans, Lanoye of Verhulst als merk vermarkt worden. Het kan geen kwaad om debutanten in de dop erop te wijzen dat het uitgeversvak een commerce als een andere is. Maar dat valt misschien buiten de scope van wat in wezen een workshop sollicitatietraining had kunnen zijn.

Drets

Na de middag luister ik in de imposante Studio 1 naar Jan Eelens druk bijgewoonde betoog over personages. Als regisseur en scenarist bij Woestijnvis is Eelen bekend van ‘Alles kan beter’, ‘In de Gloria’, en -zwaartepunt van deze workshop – ‘Het Eiland.’ Voor Eelen een keerpunt in de carrière: waar hij tot dan toe op Canvas enkel rekening had te houden met een publiek dat dezelfde smaak had als de Woestijnvis-jongens en -meisjes, moest ‘Het Eiland’ een groter publiek weten te charmeren. Mensen, kortom, die FC De Kampioenen grappig vonden. Eelen doet uit de doeken hoe de collega’s uit ‘Het Eiland’ – Franky Loosvelt, Michel Drets, Guido Pallemans en Alain Van Dam – in zijn hoofd leden van een nieuw-samengesteld gezin werden.

Vanuit die dysfunctionele gezinscontext ontstonden de typetjes die, bijna een decennium na de eerste uitzending, tot een collectief geheugen gaan behoren zijn. (Immer in HR-herinneringen verzonken meent uw reporter dat de werkelijkheid soms die van ‘Het Eiland ‘ nog overtreft, doch dit terzijde. Tsjakka! ) Al blijkt dat ze door de scenaristen werden voorzien van een achtergrondverhaal dat in de serie soms amper wordt uitgewerkt. Eelen springt duchtig van de hak op de tak, maar zijn exposé weet te boeien.

Kill your darlings

De rit uitzitten is geen optie, want na een uurtje gaat elders een debat van start over schrijfopleidingen. De bekendste naam in de branche is de Antwerpse Schrijversacademie, hier vertegenwoordigd door coördinator Xavier Roelens. Margot Vyverman, docent literaire creatie in het deeltijds kunstonderwijs, schuift mee aan. Als schrijfdocent, zo blijkt, komt het er vooral op aan te waken over de kritische distantie. Een rondje ‘kill your darlings’ is soms onvermijdelijk. Kritiek geven blijft echter delicaat, want veel cursisten graven erg diep in zichzelf tijdens het schrijven. “Ik hoef niet te weten wat er echt gebeurd is. Ik wil niet dat er therapie in mijn lessen sluipt,” zegt Vyverman. Roelens sluit zich daarbij aan: “Ik stel me op als de eerste lezer van de tekst. Dat betekent ook dat je soms moet zeggen: “Jamaar, dat staat er niet, deze betekenis haal ik er alleszins niet uit.”

Vilein vraagje van uw immer gesloten en gereserveerde reporter: “Wat doe je wanneer blijkt dat een leerling echt geen talent heeft voor de literatuur?” Volgens Vyverman trekken zij zelf wel hun conclusie. De cursus is zodanig veeleisend, dat ongetalenteerde deelnemers zelf snel conclusies trekken. Bij de Schrijversacademie ligt het antwoord wat genuanceerder, aangezien kandidaten een proeve van hun kunnen moeten voorleggen vooraleer ze in het opleidingstraject kunnen stappen. “Goed mogelijk dat die mensen nooit meer iets beters schrijven,” zegt Roelens, “Maar wij kunnen hen wel helpen een zo goed mogelijke tekst te schrijven. Pas aan het einde van de opleiding valt het verdict, na beoordeling door een professionele jury.”

Enkele alumni van de Academie vonden hun weg naar een professionele uitgever. Er is dus hoop voor de duizenden Vlamingen met een roman in de maag.

Voor wie dan nog puf over heeft, is er nog een kabbelend panelgesprek tussen Anna Enquist, Kristien Hemmerechts en Gie Bogaert. In de wandelgangen nemen de promojongens – en meisjes van Passa Porta het stilaan over van hun collega’s bij Creatief Schrijven – Flagey ontvangt immers ’s avonds de Lange Nacht van het Korte Verhaal. Of je dat nu écht kunt leren, schrijven, blijft een open vraag. Maar voor creatief schrijvend Vlaanderen is deze jaarlijkse Schrijfdag ongetwijfeld een hart onder de riem.

Michiel Leen