Marcel Prousts iconische passage met het madeleinekoekje die de verteller terug naar zijn kindheid in Combray katapulteert, was eerst met geroosterd brood en beschuit gestoffeerd en pas in een derde versie met de madeleine.
Overmorgen verschijnt bij de bibliofiele uitgeverij Les Saints Pères in een beperkte oplage – en heel prijzig (249 euro!) – de oerversie van Marcel Prousts passage met het madeleinekoekje. In een cassette van drie Moleskineboekjes worden de eerste twee kladversies naast de officiële, derde gelegd.
Voortdurend herschrijven
De verteller in Prousts ‘Du côté de chez Swann’ – onlangs opnieuw vertaald als ‘Swanns kant op’ – krijgt van zijn mama op een winterse dag bloesemthee met een madeleine geserveerd om hem op te warmen. De smaaksensatie van de in de thee gedoopte madeleine brengt de verteller Marcel – alter ego van Proust zelf – terug naar zijn jonge jaren in het Normandische Combray waar zijn tante hem ook ooit thee en een madeleine serveerde.
Deze wereldberoemde passage die model staat voor de onwillekeurige manier waarop bepaalde smaak- of geurgewaarwordingen opnieuw de verloren tijd oproepen, blijkt oorspronkelijk toch een beetje anders te zijn ingevuld door Proust. ‘A la recherche du temps perdu’, zoals Prousts romancyclus heette, werd door Proust voortdurend herschreven, en het blijkt dus nu dat de madeleinepassage eveneens verschillende versies heeft gehad.
Geroosterd brood en beschuit
In ‘Le manuscrit du pain grillé’, het eerste Moleskineboekje, wordt de oerpassage weergegeven waarin de verteller geroosterd brood in de thee doopt. ‘Le manuscrit du biscotte’ bevat de tweede variant waarin het geroosterd brood vervangen werd door een beschuit. ‘Le manuscrit des Petites Madeleines’ tenslotte bevat de tekst met de madeleine, zoals die in het geheugen van miljoenen scholieren staat gegrift, maar die oorspronkelijk toch enigszins anders luidde.
Frank Hellemans
