One flew over Kortenberg

Vliegende reporter Michiel Leen – net terug van De Nacht en eindelijk uitgeslapen – trok naar ‘Te Gek voor Woorden?’.

Wie z’n huisgenoten meldt dat hij, weliswaar voor zijn werk, een avondje in de psychiatrische inrichting doorbrengt, heeft het niet onder de markt. “Zie maar dat ze je daar niet houden!” krijg je ten antwoord. Nu, als de dames en heren van Behoud de Begeerte daar elke avond hun ding komen doen zoals afgelopen woensdag in het UC Sint-Jozef Kortenberg, is daar weinig bezwaar tegen.

Onder de noemer ‘Te Gek voor Woorden?’ trekt Behoud de Begeerte voor de tweede keer langs de Vlaamse cultuurcentra. De voorstelling, die met literatuur en muziek het leed van de gekte aansnijdt, maakt een voorlaatste halte in het psychiatrisch centrum van Kortenberg. Vijf auteurs passeren de revue, aan elkaar gepraat door Kristien Hemmerechts, de meter van het project.

Het lijkt erop dat de auteurs zich elk in een eigen vorm van ‘waanzin’ hebben verdiept. Saskia de Coster zet bijvoorbeeld gezwind de psycho-analyse op zijn kop door verslag te doen van de marathonpraatsessies met de grootste gehaktbal ter wereld. 110 kilogram complexen, torment en afvalvlees, ga er maar aan staan.

Jeroen Olyslaegers, dan. Olyslaegers en de waanzin, they’ve come a long way together. In ‘Wij’, zijn roman uit 2009, draait alles al om de getormenteerde tekenaar Georges, die de waanzin ingedreven wordt. Vanavond leest de vervaarlijkst uitziende Vlaamse schrijver van dit moment voor uit zijn ‘Winst’, zijn work in progress. Ook Georges is weer van de partij, maar dan in het hoofd van de protagonist, die zijn zinnen verliest in het gevecht met zijn demonen onder een schroeiende zon. En wanneer het spannend wordt, zet één van de auteurs op in de coulissen het spektakel onbedoeld kracht bij door zijn bierflesje in scherven te laten vallen. Perfect getimed, dat dan weer wel.

Mich Walschaerts (Kommil Foo) en Helder Deploige zorgen intussen voor de muziek. Deploige werkt zich in het zweet en in the picture als multi-instrumentalist. Op zeker ogenblik speelt hij zowaar drum met zijn voeten, speelt accordeon met één hand, betokkelt de banjo met een andere, zingt er vrolijk een tweede stem bij en blaast vervolgens nog op de mondharmonica. Je gelooft even je ogen niet.

Lecter in de verkaveling

Peter Terrin wordt aangekondigd als een ‘stille’ auteur. En inderdaad: aan zijn optreden is geen franje te bespeuren, geen uitroep of onvertogen woord. Niettemin jaagt Terrin je de kriebels op het lijf met zijn brief van een ‘bezorgde vader’ aan een moeder wiens tienerzoon hij in een coma deed belanden. De gekte, zo blijkt nog maar eens, zit niet eens zo heel diep onder een keurig vernisje verborgen. Aan het totale gebrek aan empathie dat de briefschrijver aan de dag legt, zijn afgemeten woordgebruik en rechtlijnig eigen gelijk, herken je de sluimerende psychopaat. Hannibal Lecter in de verkaveling, quoi.

De doortocht van Geertrui -“het wemelt van de gekken in mijn oeuvre” – Daem stelt de toeschouwer dan weer voor een dilemma. De goodwill ligt immers erg dik op haar tekst, een dialoog tussen een man die zich regelmatig laat opnemen en diens beste vriendin. Een vermanend vingertje komt de hoek om piepen. Of is dat net de bedoeling? Een dergelijke tekst afronden met “Ik ben zot van u” is geen pointe, maar een sisser.

Christophe Vekeman wordt voor de leeuwen gegooid als ‘halftijdse krankzinnige met een voorliefde voor vrouwelijke hysterie.’ Het doet Zijne Gekruldheid geen recht. Vekemans trukendoos als gerodeerd performer is intussen genoegzaam bekend. Maar deze keer, met een tekst die speciaal voor “Te gek voor woorden?” geschreven is, wijkt het sarcasme voor iets doorleefders. Een Vekeman die recht naar de strot grijpt, dat hadden we nog niet vaak gezien. Walschaerts en Deploige zorgen voor een verdiende adempauze met het nummertje “Eenzaam zonder mij.”

Ontroerend mooi is ook het interviewfragment met Eva, de vrouw en toeverlaat van de Nederlandse schrijver Maarten Biesheuvel, die bij leven zijn portie psychiatrische sores te verwerken kreeg. Wanneer de interviewster de botte bijl bovenhaalt en vraagt of Eva er dan nooit aan gedacht heeft om Maarten in de steek te laten, wordt het haar even te machtig. Het is een kort, bijna onnozel fragmentje. Maar het oogst daverend applaus.

Bolleke

Achteraf treffen we een tevreden Kristien Hemmerechts. “Kortenberg is altijd een speciale halte op onze tournee. Hier reageert iedereen op het juiste moment en de juiste manier. ” Het is nochtans allesbehalve evident, een literair gebeuren rond de thematiek weven én daarmee ook nog eens neerstrijken in de psychiatrische instelling. “Je mag de mensen niet over hun bolleke aaien,” klinkt het resoluut. “We hebben niets uit de show gehaald of zo, we hebben ook niet geopteerd voor een aangepaste inleiding door een expert. Vanavond waren er geen taboe, ook al zaten er patiënten in de zaal. Maar we hebben iedereen au serieux genomen. En dat heeft gewerkt.” Bij thuiskomst zijn de huisgenoten (gespeeld?) verbaasd me terug te zien.

Michiel Leen