Nieuwe luxe-editie van ‘A Farewell to Arms’ met 47 mogelijke eindes

Ernest Hemingway was een schrapper, zo blijkt uit de bibliofiele heruitgave van zijn semi-autobiografische WO I-meesterwerk.

In ‘A Farewell to Arms: The Hemingway Library Edition’ geven uitgeverij Scribner en Patrick en Seán Hemingway, respectievelijk zoon en kleinzoon van Ernest, een verhelderend beeld van hoe minutieus en zelfkritisch de grote Hemingway te werk ging bij het schrijven van zijn talrijke klassiekers.

‘Schrijven is schrappen’

De woorden vloeiden de meester niet altijd uit de pen. ‘Schrijven is schrappen’ is een adagium dat Hemingway op het lijf geschreven stond. Getuige daarvan zijn de 47 pogingen om ‘A Farewell to Arms’ te eindigen. In sommige gevallen gaat het om een enkele slotzin, andere versies zijn ettelijke alinea’s lang.

Wat uit alle potentiële eindes duidelijk wordt, is hoe Hemingway zijn woorden telkens wikte en woog, en er soms ook in verstrikt raakte. In een interview in The Paris Review uit 1958 vertelde hij dat bij het schrijven van ‘A Farewell to Arms’ het “juist krijgen van de woorden” hem het meest problemen opleverde.

Tientallen eindes

In datzelfde interview vertelde Hemingway ook dat hij 39 keer probeerde om een einde aan zijn verhaal te breien en pas dan tevreden was over het resultaat. Na grondige studie in de Ernest Hemingway Collection in de John F. Kennedy Presidential Library and Museum in Boston ontdekte Seán Hemingway dat zijn grootvader in 1958, bijna dertig jaar nadat het boek voor het eerst werd gepubliceerd (in 1929), een paar versies van het einde was vergeten. Hij kwam uit op 47 stuks.

Kladversies

In ‘A Farewell to Arms: The Hemingway Library Edition’ staan naast de 47 eindes ook nog kladversies van andere sleutelpassages. Maar het boek moest voor uitgever en erven meer zijn dan alleen een gedocumenteerde uitgave.

Het bevat onder meer handgeschreven notities en kladversies die lezers en schrijvers vandaag, vertrouwd als ze zijn met het schrijven van teksten op computer, een beeld geven van hoe een verhaal stap voor stap – niet zelden als een soort processie van Echternach – ontwikkeld wordt en hoe het er bij het schrijven aan toeging toen tekstverwerkingsprogamma’s nog niet bestonden.

Nostalgie

De uitgever van het boek gaat nog een stapje verder in het opwekken van nostalgie: de allereerste cover wordt voor deze editie opnieuw gebruikt en het boek steekt ook in een stoffen kaft zoals weleer. Het is een hebbeding dat meer dan tachtig jaar na datum bewijst dat Hemingway tijdens het schrijven van ‘A Farewell to Arms’ goed geschrapt en goed gewikt en gewogen heeft.

Susan Moldow van Scribner vertelde The New York Times dat het uiteindelijke einde zonder twijfel de juiste keuze was en “de tand des tijds heeft doorstaan”.

Jeroen Bert