Nieuw Romanisches Café in Berlijn mist sfeer van het oude

Duitsland-reporter Piet de Moor over de legendarische artistiek-literaire hotspot die nu is ondergebracht in het pas geopende luxehotel Zoofenster dat hoog oprijst boven Bahnhof Zoo.

Met het legendarische artistiek-literaire café uit de jaren twintig heeft het nieuwe café alleen de naam gemeen. Kunstenaars tref je er niet aan, want die zitten vandaag de dag in Grosz (Kurfürstendamm), Paris-Bar (Kantstrasse), Bar Drei (Weydingerstrasse) of Mogg und Melzer en The Barn, beide in de Auguststrasse.

Voor ze in het Romanische Café onder de toren van de Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche in het hart van het westelijke Berlijn samentroepten, kwamen de hoofdstedelijke kunstenaars begin twintigste eeuw samen in het Café des Westens op de Kurfürstendamm. In de volksmond werd dat mekka van de bohémiens Café Grössenwahn of café Grootheidswaan genoemd. Toen de eigenaar van het Café des Westens in 1915 naar een naburig adres verhuisde, waren de vaste klanten zo verbolgen over deze heiligschennis dat ze massaal overliepen naar het Romanische Café op de nu verdwenen Auguste-Vikoria Platz, op de plek waar zich nu het in de jaren zestig opgetrokken Europacenter (Breitscheidplatz) bevindt.

Het Romanische Café heette zo omdat het in romaanse stijl was opgetrokken. Karakteristiek waren de hoekige piramidetorentjes, de ronde erker in het midden van de gevel en het terras. Als je door de draaideur binnenkwam had je links een zaaltje met ongeveer twintig tafeltjes. Dat was het terrein van de ‘zwemmers’, de gearriveerde kunstenaars. In het ruime gedeelte rechts zaten de niet-zwemmers, de avonturiers die het nog moesten maken. En dan was er nog ‘de balustrade’, het terrein van de schakers, waar schaakmeester Emmanuel Lasker zich bij voorkeur ophield. De dichteres Else Lasker-Schüler, die getrouwd was met diens broer Jonathan Berthold, was een trouwe klant van het Romanische Café. Ze maakte er kennis met de Morgue-dichter Gottfried Benn, met wie ze een stormachtige liaison aanging.

Het Romanische Café kende zijn hoogdagen in de jaren twintig van de vorige eeuw. Het was de pleisterplaats van beroemdheden als Ernst Toller, Hanns Eisler, Bertolt Brecht, Joseph Roth, Mascha Kaléko, Vladimir Nabokov, Erich Kästner, Egon Erwin Kisch, Franz Werfel, Billy Wilder, Egon Erwin Kisch, Georg Gross en vele anderen. Behalve in het Romanische Café speelde het intellectuele leven van Berlijn zich af in café Schwannecke in de naburige Ranksestrasse, in café Jaedicke in de Kochstrasse tegenover het Ullstein-Haus, en verder bij bij Mutter Maenz in de Augsburger Strasse en in het volkse, door Bertolt Brecht graag bezochte restaurant Schlichter in de Martin-Luther-Strasse.

Het Romanisché Cafe met zijn ‘infernaal geharrewar van karakterkoppen’, waar de eerste indruk volgens Erich Kästner bestond uit ‘haren, manen, lokken die betekenisvol in de gezichten vallen’ werd weliswaar door de geallieerde bommen in 1943 zwaar gehavend, maar het had gered kunnen worden. Niemand zette er zich voor in. Het ging door de slopershamer tegen de vlakte, zoals zo veel andere interessante panden die in het naoorlogse Berlijn door stedelijke planbureaus en projectontwikkelaars vernietigd werden.

Met de glans van het nieuwe Romanische Café in het Astoria-Waldorf-hotel heeft het oude kunstenaarscafé niets te maken. De sfeer van het oude café was trouwens al vernietigd in 1929, toen de nazi’s – vier jaar voor de machtsovername – de buurt en de kunstenaars begonnen te terroriseren.

Het nieuwe Romanische Café in het luxehotel Zoofenster, filiaal van de Waldorf-Astoria hotelketen, is een plek voor gasten die nog nooit van het oude hebben gehoord. Het interieur heeft de gezelligheid van een ontbijtruimte en de bezoekers zitten er onder het harde neonlicht over hun bord gebogen alsof ze hun taart niet moeten eten, maar opereren, zoals de ‘Frankfurter Allgemeine Zeitung’ onlangs denigrerend schreef. Het elementairste deel van een café is er niet aan te treffen: een deur. En in de schrale bibliotheek staat een boek over keukendesign en een ander over golf.

Piet de Moor