Michel Seuphor: grensverkenner van de avant-garde

Het literaire tijdschrift Zacht Lawijd verrast met een schitterend themanummer over Michel Seuphor. Tien jaar na zijn dood krijgt deze Antwerpse dichter daarmee eindelijk waar hij recht op heeft: aandacht in zijn vaderland.

Het literaire tijdschrift Zacht Lawijd verrast met een schitterend themanummer over Michel Seuphor (1901-1999, pseudoniem van F. Berckelaers). Deze Antwerpse dadaïst, theoreticus, beeldend kunstenaar, dichter en romanschrijver verkaste in de jaren twintig naar Parijs.

Michel Seuphor ‘heeft het nooit echt kunnen verkroppen dat hij in Vlaanderen zo weinig erkenning heeft gekregen, terwijl hij zonder twijfel de meeste internationale contacten had en zich moeiteloos bewoog in het Parijs van Picasso, Gris en Mondriaan’, noteert Matthijs de Ridder. Tien jaar na zijn dood krijgt Seuphor dankzij deze bundeling waar hij recht op heeft: aandacht in zijn vaderland.

Zacht Lawijd richt de blik vooral op het leven van de jonge Seuphor. Hij was actief betrokken bij het tijdschrift Het overzicht, het constructivistische gezelschap Cercle + Carré en raakte erg bevriend met Piet Mondriaen. Opmerkelijke bijdragen zijn er van Manu van der Aa (over zijn debuut als Vlaams dichter), Matthijs de Ridder (Seuphors relatie met de Italianse futurist Marinetti) en Frederik Leen (zijn banden met de Brusselse avant-garde).

Als iets duidelijk wordt in dit themanummer dan wel dit: de avant-gardistische Vlaamse letteren waren in de jaren twintig een krabbenmand. Paul van Ostaijen, Jozef Peeters, Michel Seuphor en anderen rolden nog net niet vechtend over straat. Nijd, afgunst, geldingsdrang: er is niets nieuws onder de zon.
Parijs en het platteland
Moegestreden trekt Seuphor uiteindelijk naar Parijs. Hoe boeiend zijn Belgische periode ook mag lezen, Seuphors leven begint pas echt te swingen in de Franse hoofdstad, en in die zin vormen de bijdragen van Marco Entrop en Domitille d’Orgeval de boeiendste bladzijden van deze bundeling. We zien hoe een mislukte schrijver zijn heimat verlaat en in de Lichtstad zijn ware roeping als promotor en kenner van de abstracte kunsten vindt.
Ook Parijs verlaat hij na verloop van tijd. Seuphor trekt zich met zijn vrouw in de jaren 1934 terug op het Franse platteland in de buurt van Nîmes. Het door hem zo gehekelde katholicisme wordt zijn reddingsboei. Hij overleeft dankzij de gewassen in zijn tuin en de vijftig abonnees op La Nouvelle campagne, een tijdschrift dat hij gans alleen volschrijft met gedichten, essays en tekeningen. Zijn vrouw tikte ieder nummer vijfmaal uit, ‘dankzij carbonpapier kwam de oplag dan op vijftig stuks’, zei hij zelf in 1997.
Smaakt naar meer
Michel Seuphor was een flamingant uit een Franstalige Antwerpse familie, had een problematische relatie met van Ostaijen en andere Antwerpse avant-gardisten, onderhield internationale contacten met enkele grootheden uit de kunstgeschiedenis, en kende een katholieke ommekeer op zijn 33ste. Je vraagt je werkelijk af hoe dat leven zich verder ontwikkeld heeft. Dat komen we in dit stevige themanummer niet te weten. Kortom, dit smaakt naar meer.

Samenstellers Manu van der Aa, Hans Renders en Johan Vanhecke illustreerden de uitgave rijkelijk met foto’s, brieven, tekeningen en affiches die ze meestal in de schatkelders van het Antwerpse Letterenhuis aantroffen. Deze mooi vormgegeven bundeling teksten vormt een erg degelijke en boeiende aanzet tot de ontginning van het leven van Michel Seuphor dat zonder twijfel nog meer fraais verbergt. Tegelijkertijd schetst het een intrigerend beeld van de Vlaamse avant-garde uit de jaren twintig. Hopelijk voelt iemand van de auteurs zich geroepen om deze aanzet uit te werken tot een uit de kluiten gewassen biografie van Michel Seuphor, die dankzij dit themanummer ‘al wat minder vergeten grensverkenner van de avant-garde’.

Zacht Lawijd, themanummer ‘Michel Seuphor. Grensverkenner van de avant-garde’, samenstellers: Manu van der Aa, Hans Renders en Johan Vanhecke.

Bart Van Loo