Maxim Billers verboden boek ‘Esra’ duikt op in het internet

De verboden roman ‘Esra’ van de Duits-Joodse schrijver Maxim Biller blijft in Duitsland voor onrust zorgen. Nu is hij opgedoken in het internet. De uitgever is er niet echt mee verguld.

Toen Billers liefdesroman ‘Esra’ in 2003 verscheen, werd de schrijver door zijn ex-vriendin en haar moeder aangeklaagd. Ze meenden zich in de hoofdpersonages te herkennen. De klacht van moeder en dochter, die meenden dat hun persoonlijkheidsrechten door Billers roman geschonden waren, werd in 2003 door een rechtbank in München aanvaard. Het boek werd verboden en uit de handel genomen. Uitgever Kiepenheur &Witsch en schrijver Biller gingen in beroep. De zaak kwam zelfs voor het ‘Bundesverfassungsgericht’ in Karlsruhe, het Hoge Constitutionele Hof. Maar de hoogste Duitse rechtsinstantie kwam in 2007 tot de uitspraak dat Billers vriendin inderdaad het recht aan haar zijde had. Het boek bleef verboden.

Sinds kort circuleert ‘Esra’ echter op het internet. Helge Malchow, die aan het hoofd staat van Billers uitgeverij Kiepenheuer & Witsch, wil met de stunt niets te maken hebben: ‘We waren wel tegen het verbod, maar het is illegaal een boek in het internet te publiceren als je niet over de rechten beschikt.’ De uitgever sluit niet uit dat Kiepenheuer tegen de digitale publicatie in het internet juridisch optreedt. Daardoor ontstaat nu een paradoxale toestand: de uitgever verzet zich tegen de digitale verspreiding van een boek dat in zijn papieren versie volgens diezelfde uitgever ten onrechte door de rechtbank werd verboden.

Het verbieden van boeken is niet meer van deze tijd, zou je kunnen concluderen. Collega’s van Biller wezen er na de uitspraak van het Constitutionele Hof al op dat het voor een schrijver in de toekomst haast onmogelijk wordt om personages te verzinnen zonder daarvoor juridisch belaagd te worden. Slechts weinig romanciers zouden hun personages immers helemaal uitvinden.

Precedenten zijn er genoeg. Robert Musils personage Arnheim uit ‘De man zonder eigenschappen’ is geïnspireerd op de politicus Walther Rathenau en Mynheer Peperkorn uit Thomas Manns ‘De Toverberg’ op Gerhart Hauptmann. Klaus Manns heeft in de roman ‘Mephisto’ zijn hoofdpersonage Hendrik Höfgen naar de illustere Derde-Rijkacteur Gustaf Gründgens gemodelleerd.

Ten slotte: Maxim Biller is een zoon van Joodse ouders. Hij emigreerde met zijn familie naar Duitsland nadat de Praagse Lente (1968) door troepen van het Warschaupact was neergeslagen. Met zijn provocerende boeken, columns en artikelen is hij een omstreden figuur in het Duitse literaire leven. In Nederlandse vertaling verschenen bij Meulenhoff de verhalenbundels: ‘Als ik toch eens rijk en dood was’ (1995), ‘Land van vaders en verraders’ (1996) en de roman ‘Motti Wind’ (2001).

Piet de Moor