Marcel Broodthaers revisited

Nico Dockx & Helena Sidiropoulos “activeren” in een schitterende monografie het werk van Marcel Broodthaers.

Nico Dockx & Helena Sidiropoulos “activeren” in een schitterende monografie het werk van Marcel Broodthaers.

Nico Dockx & Helena Sidiropoulos kaapten onlangs de Prijs Emile & Stephy Langui weg in de context van de Prijs Jonge Belgische Schilderkunst. Nico Dockx is al jaren lang geen onbekende in de internationale circuits waarin hij zich profileert als een kunstenaar die vanuit archieven nieuwe relaties probeert uit te lijnen waarin documenten en data opnieuw aanspraak maken op een hedendaagse benadering van “feiten”.

Als laureaten realiseerden ze in de zalen van Bozar een video-installatie gebaseerd op een driftig uitpluizen van de nauwelijks ontsloten archieven van het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel waarvoor ze niet minder dan in 3600 documenten grasduinden. De productie van een schitterend kunstenaarsboek is het rijpe gevolg van hun intens onderzoek in die archieven waarbij ze ook op de maquette stootten van de catalogus van de Bozar-tentoonstelling van Marcel Broodthaers in 2001. Door omstandigheden kreeg de curator van die expo de Franse Corinne Diserens de rechten om afbeeldingen te publiceren in de publicatie niet in handen zodat er geen catalogus verscheen bij die tentoonstelling.

Nico Dockx en Helena Sidiropoulos gingen naar Marseille op (werk)zoek bij André Frère, de designer van het boek en keerden terug met een digitale versie van de catalogus. Het was absoluut niet de bedoeling om de Broodthaers-catalogus alsnog uit te geven maar wel om een archief weer “levend” te maken en op een “plastische” manier te activeren.

Alle afbeeldingen van werken van Marcel Broodthaers zijn afgedrukt als zwarte prenten; als visuele negaties waaronder de vermelding van de informatieve legendes. Het is een letterlijk tot de verbeelding sprekend boek geworden waarbij de liefhebber het werk van de Brusselse grootmeester Marcel Broodthaers als in een film zelf in gedachten kan “prenten”. Voor de originele publicatie was nog geen kaft of wikkel bedacht zodat Dockx & Sidiropoulos een harde kartonnen wikkel creëerden om het boek in foedraal te beschermen. De wikkel van het boek bestaat uit een gezeefdrukte vaalgroene kartonnen doos met een aanlokkelijke close-up foto van palmplanten; hét logo van het oeuvre van Marcel Broodthaers.

Daarenboven verwijst de wikkel naar de goedkope doos van De Post om iets veilig te versturen. De groene doos is als een container, een metafoor die toelaat dat dit boek wordt beschouwd als een kunstwerk dat meerdere interpretaties toelaat. Het is een boek om in te lezen en naar te kijken; het is een kunstwerk dat via de vorm van een boek doet nadenken over de economische status van een kunstwerk. Het is een kunstwerk dat gebaseerd is op het begrip “recycleren” net zoals Marcel Broodthaers in 1964 zijn quasi onverkochte dichtbundels “Pense-Bête” clusterde in plaaster zodat het niet gelezen boek een te bekijken sculptuur werd.

De notie “La conquête de l’espace” en de nauwe allusie die Marcel Broodthaers maakte via het typografisch uitvlakken tot zwarte balkjes van de tekst ‘Un coupe de dés’ van Stéphane Mallarmé zijn ideeën en referenties die aan de complexe grondslag liggen van dit boek/kunstwerk.

Dit machtige kunstenaarsboek is een monumentale hommage aan Marcel Broodthaers in die zin dat de kunstenaars niet het boek vastzetten in de materie (bijvoorbeeld gips) maar wel een verborgen boek transformeren naar een beeld dat poëzie wordt en aanleiding geeft tot een eindeloos gebruik.
Nico Dockx: “Onze publicatie is een mogelijke generator voor nieuwe interpretaties over het werk van Marcel Broodthaers. Men kan dit boekwerk dan ook beschouwen als een essay”.

Er zijn heel wat leesbare lagen in het boek. De tekst van Helena Sidiropoulos is gedrukt in een bloedrode kleur en loopt doorheen het hele boek. Naast de close-up foto van een nijlpaard staat de melding “une aria de métamorphose” afgedrukt als een soort veelzeggende leidraad of inleiding. Ze beschouwt de woorden als beelden; net zoals bij Marcel Broodthaers zorgt de wisselwerking tussen tekst en beeld voor een permanente “inwisselbaarheid en gelijkschakeling” tussen wat je leest en wat je ziet.

Het einde van het boek bestaat uit een katern met “groen” afgedrukte foto’s van Broodthaers’ tentoonstelling in het Paleis voor Schone kunsten, gelardeerd met citaten en uitlatingen afkomstig uit het archief van bekende personages uit de kunstwereld. Chantal Akerman, Lygia Clark, Jimmie Durham en een kunstenaar zoals de Canadees Alan Sekula met de quote “… the sea brings us back to the social” vormen als het ware een verbrokkeld script voor een zeer inspirerende en vernieuwende lezing van het magistrale oeuvre van Marcel Broodthaers.

Naast al die inhoudelijke en vormelijke lagen is deze publicatie ook een theoretische ontsluiting van niet eerder gepubliceerde diepgaande teksten over Broodthaers van eminente denkers zoals Benjamin Buchloh en Jacques Rancière. Dit boek/kunstwerk is een parel op alle vlak en is een statement tegenover de vele al te dure publicaties over kunst die de rechtlijnigheid van denken in gedrukte vorm propageren.


Nico Dockx & Helena Sidiropoulos, ‘Projet pour un livre. Projet pour un film’, installatiebeeld Paleis voor Schone Kunsten Brussel, foto copyright Jan Mast 2009
oplage: 500 exemplaren
prijs: 68 euro
te koop via de betere boekhandel of via uitgeverij RA
rik@ra13.be


Luk Lambrecht