Literatuurprijs Vlaamse provincies (3): Paul Claes over ‘De Leeuwerik’

Zes genomineerden dingen mee naar de vernieuwde Literatuurprijs 2011 van de Vlaamse provincies. Knack Boekenburen zet elke dag één van hen in de spotlights: vandaag Paul Claes uit Uit Vlaams-Brabant.

Met de historische roman ‘De Leeuwerik’ neemt Paul Claes de lezer mee naar de Provence 12e eeuw. Claes vertelt het verhaal van de jonge Romain, die na een faliekant verblijf in een klooster op pelgrimstocht wordt gestuurd naar Santiago de Compostela.

Tijdens die omzwervingen ontdekt Romain zijn ware roeping. Met de luit in de hand trekt hij rond als troubadour. De jonge dichter maakt onderweg kennis met de liefde van zijn leven, de bevallige kasteelvrouw Azalaïs. Een hoofse liefde, welteverstaan, en daardoor des te intenser.

Trouwe Knack-lezers kennen Paul Claes als auteur van de poëtische terzijdes bij de actualiteit, of als vertaler van kleppers als Joyce’s Ulysses of The Waste Land van T.S. Eliot. Daarnaast bouwt Claes al jaren aan een eigen romanoeuvre, een fresco dat ooit twaalf delen zal omvatten en waarvan elk deel handelt over wat de schrijver zelf ‘kantelperiodes’ in de geschiedenis van de mensheid noemt.

Wat kantelde er dan precies in de twaalfde eeuw? “In die tijd zie je het ontstaan van een fenomeen dat de mensheid tevoren volstrekt onbekend was: de romantische liefde,” zegt Claes. “De Grieken en Romeinen konden hun lusten botvieren op hun slaven en slavinnen, maar veel romantiek kwam daar niet bij kijken. Het smachten, het gemis, kortom alles wat we tot op vandaag met verliefdheid associëren, deed er tot begin 12e eeuw hoegenaamd niet toe. De ontdekking van dat gevoel, en de hoofse cultuur die er rond ontstond, vormt een kantelmoment in de geschiedenis.”

Aan dat nieuwe, hoofse liefdesideaal hebben de troubadours mee vorm gegeven. Claes’ hoofdpersonage mag die liefde en al wat erbij komt kijken aan den lijve ondervinden. “Romain is een erg jong personage, eigenlijk nog een puber,”zegt Claes. “Azalaïs is zijn eerste grote liefde. En zo wordt hij als hoofdpersonage meteen de belichaming van die romantische revolutie.”

Claes pepert zijn roman met verwijzingen naar de hoofse lyriek en andere genres. Een noodzaak, volgens de schrijver. “Voor elke roman ga ik op zoek naar een aparte stijl: ik wil niet in herhaling vallen. Dus in deze roman mag het taalgebruik wat sierlijker en hoofser zijn, wat mooier ook.” Liefde en dood worden bijvoorbeeld verweven tot één geheel, amor en mors worden het Romaanse amors.

De roman zit vol met dergelijke spitsvondigheden, waarbij Claes kan putten uit zijn parate kennis als classicus. Hoe erudiet moet je eigenlijk zijn om een roman van Claes te lezen? “Dat speelt eigenlijk geen rol,” klinkt het. “In de eerste plaats is dit een amusant verhaal.

Een roman moet iets vanzelfsprekends hebben, zonder al te opdringerige historische terzijdes. De lezer ontdekt zichzelf in de roman, in de dingen die hij zich plots herinnert of herkent. Maar dat is geen noodzakelijke voorwaarde; zie het eerder als een extraatje, wanneer je links en rechts een verband ziet.”

Claes’ historische roman wordt uitentreuren vergeleken met ‘De Naam van de Roos’ van Umberto Eco. Volgens Claes gaat die vergelijking toch niet helemaal op. “Eco is een filosoof, ‘De Naam van de Roos’ is vooral een verhaal ter illustratie bij een filosofische these van Eco. Bij mij gaat het om de historie, namelijk de ontdekking dat liefde en seksualiteit samen kunnen horen. In de Romantiek zie je nog een verheviging van dat ideaal, en ook dezer dagen lijkt geen mens eraan te kunnen ontsnappen.

Als Claes dan toch alle kantelperiodes in de geschiedenis van de mensheid een plaats wil geven in zijn fresco, zou hij dan ook over de 21e eeuw kunnen schrijven? “Ik ben sowieso van plan om een futuristische roman te schrijven,” zegt Claes daarover. “Daarin zullen de eigenaardigheden van onze eigen tijd sowieso naar boven komen.”

Michiel Leen