Lanoye ook tijdens voorstelling van ‘La langue de ma mère’ scherp voor Bart De Wever en N-VA

De boekvoorstelling van de Franse vertaling van ‘Sprakeloos’ van Tom Lanoye baadde in een politiek, communautair sfeertje.

Lanoye is tijdelijk terug uit Buenos Aires, waar hij aan een theaterstuk over Jeanne d’Arc werkt, en dat zullen we geweten hebben. Na een vlammend opiniestuk in De Morgen en het bitse debat dat hij eerder deze week met Siegfried Bracke voerde in Reyers Laat, nam hij ook naar aanleiding van zijn eerste naar het Frans vertaalde roman geen communautair blad voor de mond.

Dat was trouwens geheel volgens de verwachtingen. Niet alleen boekenlievende Franstaligen waren talrijk aanwezig, ook een rist politieke commentatoren gaf present in het Brusselse Flageygebouw, de thuis van de Brusselse Nederlandstalige media. En dat voor een door prominente Franstalige Brusselaars omarmde Franse vertaling van een Vlaamse auteur. Een boekvoorstelling met een politieke bedoeling?

“We hopen in ieder geval dat dit iets in gang steekt”, wist Dorian Van der Brempt, directeur van organisator deBuren te vertellen. “DeBuren is een Vlaams-Nederlands huis dat niet alleen de samenwerking tussen Vlamingen en hun bovenburen, de Nederlanders, wil stimuleren. Ook de onderburen, de Franstaligen tellen voor ons. Vertalers, zij die de taal maar ook de cultuur van de ander kennen, spelen een belangrijke rol om bruggen te bouwen tussen twee taalgroepen. De vertaling van ‘Sprakeloos’ is de ideale gelegenheid om dat onder de aandacht te brengen.”

De vertaler van ‘Sprakeloos’ is niet een van de minsten. De Franstalige Brusselaar Alain van Crugten vertaalde eerder al theaterwerk van Lanoye en is vooral bekend van ‘Le chagrin des Belges’, zijn vertaling van ‘Het verdriet van België’ van Hugo Claus. Hij werd voor zijn werk in 2008 nog genomineerd voor de CultuurPrijzen Vlaanderen.

Aan de andere kant van de taalgrens heeft ‘La langue de ma mère’ ook al een en ander in beweging gebracht. “Ik heb nog nooit zoveel onverwachte aandacht gekregen voor een nieuw boek als met deze vertaling,” vertelt Lanoye. “Alle Franstalige kranten en de RTBF besteden er ruimschoots aandacht aan.” Maar ook Dag Allemaal is erop gesprongen. “Stel je voor, het populistische lijfblad van Bart De Wever.”

Voor we het vergeten. Ook over het boek werd gepraat, al was ook dan de verwijzing naar de politieke impasse nooit ver weg. De sprakeloosheid van mama Lanoye werd in deze context al snel vergeleken met de afasie die het politieke overleg teistert. De Franstalige, Brusselse auteurs Jacques De Decker en Jean-Luc Outers gingen in hun lezing van ‘La langue de ma mère’ dan weer voornamelijk op zoek naar het beeld dat Lanoye van de Vlaming schetst: kleurrijke, volkse personages in een al even kleurrijk en gedetailleerd beschreven setting: de slagerij Lanoye en omgeving. Of het Vlaanderen dat opgetrokken is uit vlees, bloed en een vleugje zelfbeklag. De hardwerkende Vlaming?

Lanoye had nog een primeur voor zijn Brussels publiek. Als ultiem eerbetoon aan zijn moeder en op vraag van artistiek leider Jan Goossens werkt hij voor de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Brussel aan een theaterbewerking van ‘Sprakeloos’. De locatie zal geen toevallig decor vormen. De moeder van Lanoye speelde immers zelf twee keer in een professioneel theaterstuk in de KVS. Onder dramaturgie van Jan Goossens vertolkte ze bijvoorbeeld tegen haar aard in een vrouw die niet meer kan praten. “Ze probeerde de makers zelfs te overtuigen om tekst voor haar toe te voegen, want onderhandelen kon ze als geen ander. Mocht mijn moeder aan tafel zitten met Vande Lanotte, de problemen waren meteen opgelost. En Vlaanderen had zijn eisen binnengehaald!”

Jeroen Bert