Kleists geest zweeft over de Wannsee

Berlijn maakt zich op om de tweehonderdste sterfdag van Heinrich von Kleist (en diens geliefde) volgend jaar in stijl te herdenken.

Bijna twee eeuwen geleden, op 21 november 1811, pleegden Heinrich von Kleist en zijn ongeneeslijke vriendin Henriette Vogel zelfmoord aan de Berlijnse Wannsee. Berlijn maakt zich op om die sterfdag volgend jaar groots te herdenken. Het Kleist-graf aan de kleine Wannsee ligt er verwaarloosd bij. Maar misschien is dat minder erg dan het lijkt.

De schrijver Heinrich von Kleist en zijn platonische vriendin Henriette Vogel brachten hun laatste dagen door bij de Stimmings, die een herberg uitbaatten op de Chaussee tussen Wannsee en Potsdam. De schrijver en zijn zielsverwante vriendin gedroegen zich erg uitgelaten, aldus de herbergier later in het gerechtsverslag. Niemand kon vermoeden dat hun zelfmoordplannen al zover waren gerijpt. Op 21 november 1811 schoot Von Kleist zijn vriendin aan de Kleine Wannsee dood. Daarna jaagde de schrijver van de beroemde novelle ‘Michael Kohlhaas’ zich een kogel door het hoofd.

Volgend jaar wordt de dood van Heinrich von Kleist in heel Duitsland herdacht. Er komen twee nieuwe edities van zijn verzameld werk, één bij Stromfeld Verlag en één bij Hanser. Maar met het verwaarloosde graf van de schrijver, dat zich zijdelings van de Bismarckstrasse op een heuvel tussen het struikgewas aan de Kleine Wannsee bevindt, weet niemand goed raad. Dat komt omdat geen enkele instantie helemaal bevoegd is voor het monument. Het was de bedoeling om onder een tiental kunstenaars een prijsvraag uit te schrijven om het graf opnieuw in te richten, maar dat is nog altijd niet gebeurd. Wellicht is het nu te laat om nog tegen 21 november 2011 in te grijpen.

Er zijn nogal wat Kleist-vereerders die daar blij mee zijn. Ze geven er de voorkeur aan het graf te laten zoals het is. Ze wijzen erop dat Kleist en zijn vriendin begraven wilden worden op de plaats waar ze uit het leven stapten. Aan die wens werd gevolg gegeven, ook omdat een gewijde begraafplaats voor de zelfmoordenaars niet in aanmerking kwam. Dat het voor iedereen toegankelijke graf er op die excentrieke plek aan de Wannsee nog altijd is, is haast een wonder, dat juist het resultaat is van de verlammende competitiestrijd tussen de bevoegde instanties. Je zou ook kunnen zeggen dat het graf zelf zich tegen elke verandering verzet.

De eerste steen op het Kleist-graf werd in 1859 geplaatst. De huidige steen werd door de nazi’s ingeplant. In 1941 werd er een passage uit Kleists werk in gegraveerd: ‘Nun, o Unsterblichkeit, bist du ganz mein.’ Behalve dat de steen om onduidelijke redenen in de jaren vijftig 90 graden werd gedraaid, is er aan het graf sindsdien weinig gewijzigd.

In Duitsland woeden inmiddels nogal steriele debatten over de vraag of Kleist en zijn vriendin werkelijk onder hun grafstenen begraven liggen, hoewel er weinig redenen zijn om daaraan te twijfelen. Over dat onderwerp verschijnen nog altijd pamfletten, artikels en hele boeken. Het enige wat zeker is, is dat de geest van Heinrich von Kleist nog altijd over de Kleine Wannsee zweeft. ‘De waarheid is, dat ik hier op aarde niet kon worden geholpen,’ schreef von Kleist over zichzelf.

Piet de Moor

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content