Kies zelf je romaneinde

In de digitale roman ’99 reasons why’ laat schrijfster Caroline Smailes haar lezers kiezen uit 11 verschillende eindes.

’99 reasons why’ is het verhaal van een jonge vrouw die obsessief het schooltje aan de overkant van de straat gade slaat. Ze is op z’n minst merkwaardig te noemen, net als haar familie. Haar moeder verzamelt schulden, haar vader leeft van de ziekteverzekering en haar oom is een plaatselijke gangster. Tot zover een weinig origineel uitgangspunt, ware het niet dat we het hoofdpersonage en haar bizarre, benepen wereld leren kennen via 99 korte hoofdstukjes (de ’99 reasons why’ uit de titel), aangevuld met een keuze uit 11 slothoofdstukken, waarin het verhaal telkens anders afloopt.

Voor elk wat wils? Een poging om de dialoog met de lezer aan te gaan? Of kan de auteur geen keuzes maken? Een beetje van de drie. De lezer wordt in de richting van een bepaald einde geduwd, na het beantwoorden van een paar vraagjes die peilen naar de leeservaring. Hij of zij kan die keuze volgen, maar kan gerust ook alle eindes lezen. Volgens The Independent, die met Smailes sprak, kwam zij op dit idee toen ze vernam dat haar lezers de eindes van haar twee vorige romans te donker vonden. En dus besloot ze zelf niet meer te beslissen over het einde van haar jongste, digitale roman. De lezer mag deze keer kiezen.

“Verschillende lezers zullen het verhaal anders ervaren en er andere gevoelens bij hebben. Afhankelijk daarvan kiezen ze het einde. De lezer neemt hier z’n verantwoordelijkheid,” vertelde Smailes. Nu hebben we niets tegen wat interactie, en dankzij de jongste digitale technologieën treedt die interactie ook het rijk binnen van de doorgaans behoorlijk in één richting werkende roman. Maar als die interactie louter spielerei is, of een gemakkelijkheidsoplossing, dan hoeft het niet per se.

“Ik denk niet dat iemand dit digitaal al heeft voorgedaan,” maakt uitgever Scott Pack van de The Friday Project (Harper Collins) zich sterk. En volgens hem is ’99 reasons why’ meer dan alleen maar een vormexperiment. “Het hele boek is zo opgebouwd dat het naar de alternatieve eindes toeleidt.” Het verschijnt pas volgende maand, maar we zijn nu al benieuwd of het verhaal de gimmick zal overstijgen.

’99 reason why’ illustreert wat er op dit ogenblik in de boekenindustrie beweegt. In Groot-Brittannië en vooral in Amerika blijft het aandeel van de e-books in de verkoop van boeken stijgen. Tegelijk komen van alle kanten en in de eerste plaats uit de richting van Apple technologische prikkels die de vorm van het boek, ook digitaal, uitdagen. ’99 reasons why’ neemt de handschoen op, maar ruikt toch een beetje naar een vrijblijvend vormexperiment.

Hetzelfde kan gezegd worden van ‘Chopsticks’, een multimediale jongerenroman van Jessica Anthony en Rodrigo Corral, die begin februari heel wat media-aandacht in de Amerikaanse pers kreeg. Het verhaal van Glory, een jonge virtuoze en wat labiele concertpianiste die verdwenen is, wordt verteld aan de hand van foto’s, sms-dialoogjes, filmpjes op YouTube enzovoort, en is visueel bijzonder indrukwekkend. Maar met een roman – je weet wel, die paginalange narratieve opeenvolging van woorden en zinnen – heeft ‘Chopsticks’ weinig uitstaans. Een roman kun je deze collage van beeld, muziek en een spaarzame hoeveelheid tekst dan ook moeilijk noemen. Nochtans wordt ‘Chopsticks’ zo in de markt gezet. Om het baanbrekende karakter in de verf te zetten? Een digitale graphic novel of een fotoroman 2.0 is zonder twijfel een correctere benaming.

Jeroen Bert