Jan Siebelink – Het lichaam van Clara

De nieuwe roman van Jan Siebelink is een onverwachte parel in het grote oeuvre van de 72-jarige auteur. Het lichaam van Clara is een klassieke en moderne roman ineen.

De 61-jarige Clara Hofstede weet niet wat ze leest. ‘Clara’, de nieuwe roman van Oscar Sprenger, gaat over haar. De vrouw op het omslag: dat is zij. Het verhaal over een vrouw met onvervulde verlangens en een fatale tragiek: dat is haar leven.

Zelfs de kleinste details kloppen. In de ontvangstzaal van de Hollandse Club in Caracas stonden precies de varens die Sprenger beschrijft. Had de stof van de zitbanken exact die donkergele kleur. ‘Ze bestaan dus echt,’ bedacht ze – geschokt en ontroerd tegelijk dat zo veel empathie mogelijk is – ‘magiërs die door alles heen kijken, voor wie dichte muren en afstand geen belemmering vormen.’

Zou Jan Siebelink ooit zelf hebben meegemaakt dat een lezer zich zo intens herkende in een van zijn personages? Het is niet ondenkbaar. Sinds het immense succes van de met de AKO Literatuurprijs bekroonde roman Knielen op een bed violen (2005) trekt de auteur overal in Nederland volle zalen. Altijd zit er wel iemand in het publiek die zich bijzonder sterk in de geloofsworsteling van Hans Sievez herkent. Soms volgen ontboezemingen die net zo pijnlijk zijn als die van Clara wanneer ze onverwacht het woord neemt tijdens de presentatie van Sprengers roman.

Waar de inspiratie voor Het lichaam van Clara ook vandaan komt, het heeft een schitterende roman opgeleverd. Siebelink schetst, met zijn sierlijke en soepele stijl, een afgewogen portret van een tragische vrouw wier jeugd grote littekens heeft achtergelaten.

Clara’s vader was een in zichzelf gekeerde man die zich zoveel mogelijk op zolder opsloot, haar moeder een narcistische vrouw die alleen voor Clara zorgt om haar dochter in te peperen hoe goed ze voor haar is. De psychisch gewonde Clara reageert haar verdriet af op haar lichaam. Ze pijnigt het door erin te snijden. Ze gebruikt het om er schaamteloos van te genieten.

Het boek van Oscar Sprenger, dat hij haar geeft na een toevallige ontmoeting voor het ouderlijke huis van Louis Couperus, verstoort de balans die ze op latere leeftijd heeft gevonden. Ze voelt zich zó door hem begrepen dat ze ervan overtuigd is dat de schrijver haar verlost van haar trauma’s en eenzaamheid. Ze denkt dat ze een afspraak met hem heeft, maar hij komt niet opdagen. Ze fantaseert dat Sprenger zijn hele leven op haar gewacht heeft en elk moment voor de deur kan staan, maar steeds gefrustreerder in haar verlangens pijnigt ze haar lichaam een laatste keer.

Is Clara Hofstede een verwarde vrouw die fictie voor werkelijkheid houdt en daarom over de rand van de afgrond wordt geduwd? Zo simpel ligt het niet. Talrijk zijn de aanwijzingen dat de roman van Oscar Sprenger wel degelijk haar leven beschrijft. Clara vindt details uit haar leven in het boek terug die verder gaan dan gewone herkenning.

Het beeld op het omslag, waarnaar zij kijkt als naar een spiegel, is een doek van de Duitse kunstenaar Gerhard Richter, die wereldberoemd werd met het nauwgezet naschilderen van foto’s. En in de cursieve passages, voorafgaand aan ieder deel, spreekt Oscar zijn heldin rechtstreeks toe: alsof hij Clara werkelijk heeft bespioneerd.

Juist dat spel met werkelijkheid en reproductie maakt de nieuwe roman van een traditioneel auteur als Siebelink zo intrigerend. Hij heeft niet alleen een hedendaagse variant op Eline Vere geschreven, waarin Clara door de kwetsuren uit haar jeugd gedoemd is de kansen in haar leven te verprutsen en uiteindelijk ongelukkig ten onder te gaan, maar ook een roman die bijna op postmoderne wijze laat zien hoe schrijvers fictie creëren uit het materiaal dat de werkelijkheid hen aanreikt – uit hartstocht voor hun personage, zoals Sprenger met gevoel voor smart opbiecht, en om lezers te beïnvloeden.

Het lichaam van Clara is daarmee een klassieke en moderne roman ineen. Dat is een geweldige prestatie van een auteur die na Knielen op een bed violen – ‘het boek waarin ik nog een keer alles heb gezegd’, aldus Siebelink – alleen nog een epiloog op zijn oeuvre leek te zullen publiceren.

Maarten Dessing