Is de Vlaamse misdaadroman ten dode opgeschreven?

Vlaanderen is een honderdtal misdaadauteurs rijk. Met veel geluk kent u er één en komen er vijf af en toe in de pers. Maar wat dan met die andere? Wie beslist of een boek gemaakt of gekraakt wordt? ‘Het probleem met sommige van die boeken is dat ze gewoon niet goed zijn.’

Toni Coppers, Bavo Dhooge en Hilde Vandermeeren. Het zijn maar enkele Vlaamse misdaadauteurs die de afgelopen maanden met nieuwe thrillers naar buiten kwamen. Coppers versierde met zijn In de naam van de vader wat seconden in het VTM Nieuws. Vandermeerens vierde thriller Scorpio en Sand Bag van Dhooge moesten het met minder doen. Gelukkig vind je op hun websites info en promoten ze hun werk ook via social media.

‘Ik maak voor elk boek een book trailer en post af en toe iets op Facebook ter promotie, maar het liefst van al verlang ik naar de tijd waar een schrijver zich kon opsluiten à la Salinger en het werk voor zich kon laten spreken,’ aldus Bavo Dhooge.

Toni Coppers antwoordt duidelijk op de vraag of hij het moeilijk heeft persaandacht te versieren: ‘Ik kom nog steeds niet in de pers, zo eenvoudig is dat. Toch niet met mijn boeken zélf: ik haal aandacht met een boekvoorstelling, en dan nog alleen omdat er schoon volk rondloopt, maar zelden of nooit met waar het eigenlijk om gaat: het boek.’ Duidelijke taal van enkele gevestigde waarden in het Vlaamse thrillermilieu. Natuurlijk hebben ook minder bekende namen recht van spreken en ook zij zijn niet mild voor de persaandacht die naar Vlaams misdaadauteurs gaat. Raymond Rombout, Vlaams misdaadauteur, James Bond-expert, recensent en columnist ziet het zo: ‘Er is alleen oog voor de grote namen, met grote uitgevers achter zich. Promotie wordt alleen gemaakt voor de vier of vijf sterschrijvers in dit land, waardoor bij de lezer een valse indruk van kwaliteit wordt gewekt. Hubert van Lier deelt dezelfde mening: ‘Het is zonneklaar dat de Vlaamse misdaadroman te weinig in the picture staat.’ Van Lier ging zelfs een stapje verder. Samen met de leden van de Vlaamse Vereniging voor Misdaadauteurs zette hij de problemen én oplossingen op papier. Onder de naam Memorandum van de Vereniging van Vlaamse Misdaadauteurs werd dat document onder andere naar bevoegd minister voor cultuur, Sven Gatz, Open VLD gestuurd. Daar mocht van Lier na enige tijd het document toelichten en wat bleek? De minister wist niets van het memorandum af. ‘Christiaan (De Koninck misdaadauteur en samen met van Lier medeoprichter van de Vlaamse Vereniging voor Misdaadauteurs n.v.d.r.) en ik overhandigden het hem dan maar ter plekke en praatten er nog uitgebreid over. Hoewel de minister verbaasd was over enkele zaken, werd er toen niets beslist. Integendeel, die ontmoeting is ondertussen weer meer dan een jaar geleden en sindsdien is het opnieuw stil aan de kant van de minister.’

Subsidies voor recensies

Volgens van Lier komt de vereniging nochtans met een haalbare kaart. Zo hebben ze het voorstel om elk Nederlandstalig boek – of een door een Vlaming geschreven boek dat in Vlaanderen verschijnt – te laten recenseren en dat het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) daar € 100 voor subsidieert. Zo valt de ‘last’ van journalistieke recensies voor een stuk weg. Tegelijkertijd moedigt het ook journalisten aan om over een boek te schrijven. John Vervoort recenseert al jaar en dag thrillers voor De Standaard Letteren. ‘Om te beginnen, vind ik niet dat onze Vlaamse thrillers te weinig aan bod komen. Integendeel, ik zit eigenlijk met een luxeprobleem, namelijk een teveel aan misdaadromans. Vergeet bovendien niet dat ook wij knokken voor een plaatsje in de krant. Ik zou De Standaard Letteren elke week kunnen vullen met artikels en recensies enkel en alleen over thrillers, maar daar gaan mijn collega’s die over poëziebundels en romans schrijven het niet mee eens zijn.’ Volgens Vervoort is er regelmatig plaats voor minder bekende auteurs en hun boeken. ‘Het probleem met sommige van die boeken is dat ze gewoon niet goed (genoeg) zijn. Volgens mij is geen recensie publiceren in dat opzicht nog beter dan een negatieve.’

De rol van uitgevers in dit verhaal mag niet vergeten worden. Zijn zij het niet die instaan voor een goede promotie van de boeken in hun portefeuille? Ludo Geluykens werkt nauw samen met uitgeverij Artus en schrijft zelf ook misdaadromans. ‘Het feit dat sommige thrillerauteurs veel en andere weinig aan bod komen in de pers, is zeker niet de schuld van de uitgeverijen. Zij doen hun uiterste best door persberichten uit te sturen, het zijn de media die jammer genoeg enkel interesse tonen in de top 5. Waarmee ik geen rancunes koester tegenover die auteurs, integendeel, ik ben blij dat er nog enkele misdaadauteurs in de media komen.’ Ellen Van Tichelt van uitgeverij Manteau is kort van stof toen we haar vroegen of misdaadromans wel voldoende aan bod komen en of zij daar als uitgeverij alles aan doen, verwees ze me door naar de reportage die VTM Nieuws maakte over de boeklancering van Toni Coppers nieuwste thriller met als reactie: “Toch mooie aandacht voor een thrillerauteur!”

Bekend vs onbekend

Beweren dat de media en de recensenten enkel oog hebben voor misdaadauteurs die al bekend zijn, is misschien wat kort door de bocht, of niet? Hubert van Lier, behoort tot het groepje van minder bekende misdaadauteurs en legt het uit aan de hand van een voorbeeld. ‘Geeraerts, Deflo, Aspe en Coppers behoren tot de happy few, andere auteurs, moeten het vooral met minder goede persaandacht stellen. Een perfect voorbeeld daarvan is Johanna Spaey, schrijfster, journaliste en eindredacteur. Haar boek, ‘Dood van een soldaat’ won De Gouden Strop – de prijs voor de beste (oorspronkelijk) Nederlandstalige spannende roman – en de Hercule Poirotprijs. Als ze nadien in een krantenrecensie maar drie van de vijf sterren krijgt, vraag ik me af wat je nog moet schrijven om vijf sterren te halen.’ Bavo Dhooge is milder voor de pers en de recensenten, maar strenger voor collega-schrijvers. ‘Het verhaal dat Vlaamse misdaadschrijvers weinig in de pers komen, is er één van alle tijden en geldt voor alle genres. Teveel schrijvers willen meteen het succes van Aspe of Geeraerts evenaren en kiezen voor het clichématige pad van na-aperij. Zo krijg je eenheidsworst, met als gevolg dat lezers en recensenten terecht afhaken. Het is onthutsend om te moeten vaststellen, maar de meeste recensenten geven er de brui aan, krijgen minder plaats in hun kranten, zijn helaas overleden of simpelweg niet meer geïnteresseerd in het genre. De oplossing schuilt volgens mij in minder uitgaven, minder monopolie, meer underdogs en meer vernieuwende uitdagers.’ Hilde Vandermeeren, die net de filmrechten op haar vorige thriller ‘Stille grond’ verkocht, is tevreden over de samenwerking met haar uitgeverij Q. ‘Ze doen telkens al het mogelijke om mijn boeken onder de aandacht te brengen. Jammer genoeg heeft Vlaanderen geen traditie van vrouwelijke thrillerauteurs waardoor het voor mij extra moeilijk is. Toch wil ik niet klagen. Ik geloof dat als ik blijf schrijven en blijf proberen er ook wel geraak.’ Volharding, ook Toni Coppers hamert erop. ‘Ik gun iedereen het licht in de ogen en ik heb respect voor iedereen die oprecht zijn best doet om een goed boek te schrijven. Het gekke is dat deze vraag alleen maar over literatuur wordt gesteld (“waarom altijd dezelfde namen”) en nooit over dans, theater, klassieke solisten, sport, en noem maar op. Er zijn dozijnen muzikanten, dansers of acteurs die hun stinkende best doen en waar je nog nooit van hebt gehoord. Er zullen elk weekend ongetwijfeld voetballers zijn die ergens te lande een magistraal doelpunt maken, maar als ze niet in de nationale competitie spelen, wordt dat niet opgemerkt en weet niemand het. Als ze iedere week goed spelen, krijgen ze hopelijk hun kans ooit wél.’

Al bij al doen de Vlaamse misdaadromans het zo slecht niet. Ze winnen literatuurprijzen, ze komen in de pers en ze zijn vooral met veel. Toch is er nog ruimte voor verbetering. Wat dacht je bijvoorbeeld van wat meer vrouwelijk geweld? Of in plaats van de zoveelste politieroman, eens een nieuw genre aanboren? Verandering kan misschien de oplossing zijn. Niemand heeft immers een eenduidige verklaring over waarom het ene boek wel en het andere niet opgepikt wordt. Maar verandering gebeurt niet zomaar. Zeker als je weet dat mensen gewoontedieren zijn. En toch … misschien is het tijd om aan een nieuw hoofdstuk te beginnen. Eentje waarin plaats is voor iedere misdaadschrijver, bekend of onbekend, oud of nieuw, man of vrouw. Zou dat niet mooi zijn?

Hubert Van Lier werd geboren in Merksem. Hij stichtte samen met Leo Geerts de Schrijversacademie. Hij was ook hoofdredacteur van het literaire tijdschrift ‘Deus ex Machina’ en is erevoorzitter van de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen. Sinds 2000 schrijft hij thrillers. Zijn eerste, ‘Voltaire en de zaak van Chemalo’ verscheen bij uitgeverij Kramat. Samen met Christian De Coninck (misdaadauteur en woordvoerder van de Brusselse politie) richtte hij in 2000 de Vereniging van Vlaamse Misdaadauteurs op. Ondertussen zijn zowel Christiaan als Hubert uit de Vereniging gestapt en is Raymond Rombout tot interim-voorzitter benoemd. Net zoals bij the International Association of Crime Writers is het ook hun bedoeling ervoor te zorgen dat het spannende boek voldoende aan bod komt. Lees hier meer over Hubert en zijn boeken.

Bavo Dhooge, 1973 geboren in Gent. Sinds zijn literaire debuut, “Spaghetti” in 2001, heeft hij in 15 jaar 100 boeken geschreven. De titels van al die boeken beginnen met de letter ‘S’. Daardoor kreeg hij de bijnaam S-Express. Hij won de Schaduwprijs, de Diamanten Kogel en de Hercule Poirotprijs, en was twee keer genomineerd voor de Gouden Strop. Eyeworks kocht de rechten van zijn thriller ‘Styx’, die vorig jaar ook in de VS verscheen bij de prestigieuze Amerikaanse uitgeverij Simon & Schuster. Lees hier alles over Bavo en zijn boeken.

Toni Coppers, in 1961 geboren in Sint-Truiden. In 1995 debuteerde hij met “De Beha van Madonna, brieven van een reiziger”. Daarin schreef hij literaire reisbrieven aan vrienden en kennissen. Niet vreemd, want hij was toen reisjournalist voor Radio 1. Hij produceerde toen ook meerdere reisprogramma’s voor openbare omroep zoals Gewoonweg, Lopend vuur en Het Landhuis. In 2005 verscheen zijn eerste thriller, Dixit. Een jaar later kwam er een vervolg, Dixit, Heilige Nachten. In 2008 startte hij met een thrillerreeks rond Inspecteur Kunstcriminaliteit, Liese Meerhout. Het is die reeks die VTM omzette naar de tv-serie, Coppers, met Hilde De Baerdemaeker als Liese Meerhout. In 2014 won Coppers de Hercule Poirotprijs met Dood water. In 2015 won hij met De vleermuismoorden de Hercule Poirot-publieksprijs. Meer over Toni Coppers lees je hier.

Hilde Vandermeeren, 1970, is van opleiding psycologe en gaf 10 jaar les in het secundair onderwijs. In 2001 verscheen haar eerste jeugdboek, ondertussen heeft ze al meer dan 40 kinder- en jeugdboeken op haar naam staan. Ruim 30 van haar boeken werden vertaald naar het Deens, Duits, Spaans, Frans en zelfs naar het Koreaans en het Chinees. Ze won al verschillende literaire prijzen zoals de Zilveren Griffel, een White Raven en een Boekenwelp. In 2006 maakte ze van schrijven haar beroep. Haar thrillerdebuut, “Als alles duister wordt”, won de Hercule Poirot-publieksprijs in 2013. Haar 3^e thriller, “Stille grond” verscheen vorig jaar en Eyeworks Belgium kocht er onlangs de film- en tv-rechten van. Afgelopen mei kwam “Scorpio” uit, haar 4^e thriller. Kom hier meer te weten over Hilde en haar boeken.