Het conflict bij de Duitse uitgeverij Suhrkamp: een demasqué

De strijd die het voortbestaan van de prestigieuze Duitse uitgeverij Suhrkamp bedreigt, gaat onverminderd voort.

Hij wordt gestreden door twee partijen die beiden over een batterij dure advocaten beschikken. Aan de ene kant staat Ulla Berkéwicz, de (door de rechtbank afgezette) zaakvoerster (61 procent van de aandelen), aan de andere kant de Hamburgse zakenman en uitgever Hans Barlach (39 procent) die Suhrkamp wil overnemen.

Een onhandige verzoeningspoging die uitging van Ulla Berkéwicz is inmiddels mislukt. Ze had Michael Naumann, publicist en ex-minister van Cultuur, verzocht om tussen haar en Hans Barlach te bemiddelen. Barlach is daar niet op ingegaan omdat Naumann zich een paar dagen eerder in verschillende media negatief over hem had uitgelaten. Naumann had Suhrkamp vergeleken met een fuga van Bach, terwijl hij Barlachs onderneming denigrerend ‘een fietsbel’ had genoemd. Naumann had bovendien Barlach verweten van de handelswetgeving misbruik te maken om zijn invloed bij Suhrkamp te doen gelden. Barlach liet weten dat hij met de ‘relschopper’ Naumann als bemiddelaar niets te maken wilde hebben.

Dat de auteurs van Suhrkamp, van Hans-Magnus Enzensberger tot Peter Handke, van Durs Grünbein tot Uwe Tellkamp, zich zorgen maken over het voortbestaan van hun uitgeverij is begrijpelijk en hun loyauteit siert hen. Dat ze echter ook blind partij kiezen voor Ulla Berkéwicz doet toch wel opkijken. Het is weliswaar een feit dat de weduwe van Siegfried Unseld, die in 2002 overleed, een goede uitgeefster is, ook al laat ze zich wat veel op haar backlist drijven. Maar kunnen die schrijvers ook beoordelen of ze haar onderneming fair en naar behoren leidt? Dat is volgens de rechtbanken in Frankfurt en Berlijn niet het geval.

De ‘Frankfurter Allgemeine Zeitung’ heeft de vonnissen van de rechtbanken kunnen inkijken. Daaruit blijkt dat Ulla Berkéwicz als zaakvoerster tegenover haar zakenpartner Barlach enorm tekort is geschoten. In ruil voor zijn goedkeuring van de verhuizing van Suhrkamp van Frankfurt naar Berlijn (2010) eiste en verkreeg Barlach dat hij over het reilen en zeilen van Suhrkamp nauwkeurig geïnformeerd zou worden. Dat Berkéwicz deze overeenkomst niet heeft uitgevoerd wordt door de rechtbanken gelaakt. Heel wat beslissingen die door Suhrkamp genomen zijn, gebeurden zonder het medeweten van minderheidsaandeelhouder Barlach en zijn dus in strijd met de gemaakte afspraken, aldus de rechters.

De rechtbank kwam tot de conclusie dat de zaakvoerders van Suhrkamp in het geheim hebben samengespannen om een derde schade te berokkenen. Die derde is dus Hans Barlach, voor wie als tweede partner in het bedrijf verzwegen werd dat Ulla Berkèwicz een gedeelte van haar enorme villa in het Berlijnse Nikolassee (1000 vierkante meter) aan de uitgeverij verhuurde. Bovendien liet ze haar villa gedeeltelijk inrichten op kosten van de uitgeverij. Voor die feiten (verduistering van gelden) is Berkéwicz nu veroordeeld tot het terugbetalen van bijna 300.000 euro aan haar eigen uitgeverij. De rechters menen dat het gedrag van Berkéwicz en haar zaakvoerders des te meer in strijd is met de plichtenleer omdat ze wist dat Barlach niet met haar beslissingen ingestemd zou hebben. Berkéwicz en de andere zaakvoerders van Suhrkamp hebben volgens de rechters inbreuk gepleegd op het informatierecht van minderheidsaandeelhouder Barlach.

Het is toch merkwaardig dat geen enkele van de Suhrkamp-auteurs die het opnemen voor Ulla Berkéwicz zich de moeite heeft getroost om met de argumenten van de rechters rekening te houden. Allemaal beroepen ze zich op de traditie van het huis en op de talenten van de vrouw die de uitgeverij leidt, alsof die boven de rechtsstaat staan. Deze week maakt Peter Handke in ‘Die Zeit’ Hans Barlach uit voor ‘een satan die in de bodem van het recht woelt’ en voor ‘een fundamenteel boosaardig monster’ dat een beroep doet op andere zwaar betaalde monsters (Barlachs advocaten) om gelijk te krijgen. Alsof Suhrkamp géén dure advocaten engageert, merkt de FAZ droogjes op.

In ‘Die Welt’ bekritiseert Tilman Krause de elitecultuur van de Duitse Suhrkamp-schrijvers en van Ulla Berkéwicz: ‘Oude elites hebben altijd de neiging de nieuwe of die die het willen worden geweldig te onderschatten. Met hun nadrukkelijke superioriteitsgevoelens drijven ze degenen die zelf ook tot de elite willen behoren in een gebetonneerde vijandige houding die niemand verder helpt.’ Wie geen duit om Suhrkamp geeft, is Duitslands bekendste literaire criticus Marcel Reich-Ranicki, die verklaarde dat het verdwijnen van Suhrkamp geen groot verlies zou zijn.

Piet de Moor