Het bed van Elsschot is een juweel

Vanavond wordt het bed van Willem Elsschot geveild. Guido Lauwaert spreekt hier in avant-première zijn lofrede uit aan de sponde.

Dames en heren,

Als directeur-generaal van het Algemeen Wereldtijdschrift,
voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschap,
ben ik goed geplaatst om de waarde van een sponde te schatten.

Het bed dat u hier ziet staan en een koper zoekt,
is niet alleen bijzonder waardevol,
maar ook historisch belangrijk
omdat het de bron zowel als de monding is geweest
van menig literair meesterwerk.
Ik, Karel Boorman, had nooit gedacht
dat uit mijn secretaris, die ik leerde kennen…
als een haveloze voorvechter,
met lang haar dat de kraag van zijn jas vettig maakte,
een grote pijp met een kop die een doodshoofd verbeeldde,
en een zware knuppel, waarmee hij naar verluidt dreigend zwaaide
wanneer hij gedronken had of in een optocht liep…
de grootste schrijver van de 20ste eeuw in de Nederlanden
zou groeien.

Hij was weliswaar de beste schrijver van artikels
voor het Algemeen Wereldtijdschrift…
voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschap,
die ik ooit in dienst heb gehad,
maar artikels zijn geen romans.
En van dat dichten dat hij in jonge jaren heeft gedaan
had ik hem al snel verlost.
Slechts uitzonderlijk schreef hij nog eens een vers,
wanneer wij zagen dat een vijand romantisch was
en de poëzie genegen.
In zulke gevallen wist Teixera de Mattos,
feilloos de juiste kruiden te vinden.
Niet alleen de droge maar ook de natte,
in het bijzonder de mosterd.

Dames en heren,
ik wil u in vertrouwen nemen,
een geheim onthullen.
Het bed dat u hier ziet staan,
weliswaar oud en niet meer bestand tegen iets
dat geen nadere uitleg behoeft,
is door het echtpaar De Ridder-Scheurwegen
gekocht op mijn persoonlijk advies.
Tijdens mijn talrijke bezoeken
aan winkels, banken, kantoren, kaaskelders,
scheepswerven, zeepziederijen,
gloeilampenfabrieken of scholen met of zonder internaat…
om de eigenaar, moederoverste of vaderabt te lijmen
voor een artikel in het Algemeen Wereldtijdschrift,
voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschap,
heb ik namelijk ingezien
dat de aanschaf van een echtelijk bed
geen kwestie is van kijken en kopen,
maar een zaak van wikken en wegen.
Het gaat tenslotte om een strategische plaats.
Of, zoals Frans Laarmans,
zoals De Mattos in werkelijkheid heette, ooit zei:
Het echtelijk bed vind ik de meest geschikte plaats
voor het bespreken van ernstige aangelegenheden.

Zowel man als vrouw moeten het eens zijn.
De ene verkiest een ijzeren bed, de andere een houten.
Maar na het opsommen door mij, Karel Boorman,
van de voordelen,
heeft het echtpaar De Ridder-Scheurwegen
resoluut gekozen voor een houten bed.
Omdat een houten bed:
1) gezonder is dan een ijzeren, omdat ijzer te koud is en reumatiek veroorzaakt.
2) zindelijker, want ijzer roest.
3) duurzamer, want die gietijzeren langsliggers zijn broos als glas.

Hij twijfelde even,
maar zaken zijn nu eenmaal zaken
en daarom pakte ik meteen uit
met een argument van gewapend beton:
‘De tous les matériaux de l’architecture,
le bois est certes celui qui offre les plus admirables ressources
au prodigieux et inépuisable thème de la décoration.’
Hij lachte, omdat hij de zin tientallen malen had getikt,
met maar één of twee woorden verschil…
marmer of cement, in plaats van hout…
piano’s, in plaats van keukenliften,
maar haalde toen zijn pen te voorschijn en tekende.

Dames en heren,
het bed, waar ik mijn vriend Alfons De Ridder
de kwaliteit en het nut van heb overtuigd,
en dat hij betaalde, tot de laatste cent, staat hier nu voor u.
De stijl is niet zo belangrijk.
Stijl is een prachtig thema,
waarmee je best een paar bladzijden vullen kunt in het
Algemeen Wereldtijdschrift…
waarin je uitwijdt over de voordelen
voor kinderen, volwassenen, lijken en halflijken
van eender welke politieke of godsdienstige overtuiging…
seksuele voorkeur of vermogen van duo’s en trio’s,
bij dag en bij nacht, voor een kort of lang verblijf,
ja zelfs voor eenzamen van dagen uit de zelfbediening…
want een mens moet met zijn tijd meegaan,
vooral de zakenman.

Nee, de stijl en het doel van dit bed
dat hier voor u staat en een koper zoekt,
is niet zo belangrijk.
Wat veel belangrijker is,
is het feit dat het heeft toebehoord aan de man,
die even ingrijpend is geweest
voor de Nederlandse literatuur
als Multatuli, namelijk…
J. Wilkinson, Continental Agent of Cross and Blackwell Ltd…
Excuseer –
dat lijmen, daar raak ik helaas nooit helemaal van verlost…
en zeker niet van vijanden, zoals Wilkinson,
die door een blunder van Laarmans wist te ontsnappen…
ze-ven-tig-duizend exemplaren!!! –

Ik bedoel uiteraard niet Wilkinson maar…Willem Elsschot,
Flemish writer of City and Family-stories, unlimited.
I mean: for people of Belgium, Holland, France…
and the rest of Europe.
Ladies and Gentlemen,
his novels are mot made in China.
Het zijn verhalen die u en ik beleven,
maar geschreven zijn door een genie.
Door iemand… die tussen droom en daad,
de in de weg staande wetten en praktische bezwaren,
en ook de weemoedigheid, die niemand kan verklaren,
en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat…
als geen ander wist te wetten tot een tweesnijdend zwaard.

Zijn werk werd vertaald in de weinige talen die wij kennen,
en in de vele talen die wij leren kunnen…
niet alleen wegens dat tweesnijdend zwaard,
maar ook omdat hij alle opsmuk van de huid haalde
en de mens toonde zoals hij werkelijk is…
een verloren schaap in een verdwaalde samenleving.
Als respect voor het genie dat van ons bloed is,
dat ons bier dronk en een edel Antwerps sprak
waarmee hij zijn plaats tussen ons allen aantoonde…
en in drieledig pak met luide stem uitpakte
met verzetsliederen van Hanns Eisler…
terwijl den Duits, de moffenvriend
onder het open raam passeerde…
is zijn bed een troon en verdient het een plaats
in de schaduw van het borstbeeld van Leopold II
in de troonzaal van ons reëel collectief geheugen…
het Museum van Inlandse en Uitheemse Voortbrengselen.

Dames en heren,
geld maakt niet gelukkig, zegt men.
U weet allen dat door de nood aan brood van u en mij
het tegendeel het geval is.
En ieder van ons wil er liefst wat extra bij.
Een schel hesp of een snede Edammer van de Gafpa.

Dames en heren,
geld mag dan het zaad zijn van het kapitaal,
het is ook het ultieme bewijs van respect
voor Texeira de Mattos, Frans Laarmans, Alfons De Ridder,
voor het bed van Elsschot… Willem Elsschot,
de stamvader van de moderne Nederlandstalige literatuur.
Hoe groter de opbrengst van de verkoping,
hoe sterker het bewijs van respect is.
Sterker dan de Eifeltoren!
Indrukwekkender dan de piramide van Cheops!
Machtiger dan de Taj Mahal… en de Zimmertoren!

Dames en heren,
het bed van Elsschot is een juweel…
en hoort thuis in zijn geboortestad.
Het wordt eigendom van de hoogste bieder.
Maar de nieuwe eigenaar schrijft zijn naam
in het geschiedenisboek van Vlaanderen, van Antwerpen,
wanneer hij – naar ik hoop –
het bed schenkt aan een huis van vertrouwen,
zodat het opgesteld kan worden
in de grote suite van… het Letterenhuis.
Daar zullen allen uit de sponde oprijzen…
Louise, Kareltje De Keizer,
Pol Van Domburg en zijn dochter Anna,
mevrouw Lauwereyssen, meneer Van Schoonbeke,
Hornstra, Tsjip, Bennek, Alfredje, schoonbroer Jacky,
drei rijstkakkers…
en last but not least… Maria Van Dam.

Dames en heren,
Het woord en de daad is aan veilingmeester Mon Bernaerts.
Ik wens hem veel succes
en een goed gevoel bij zijn laatste zin:
Eenmaal… andermaal… niemand meer?… Geluk.

Guido Lauwaert