De Duitse Nobelprijswinnares voor Literatuur Herta Müller vraagt in een open brief aan Bondskanselier Angela Merkel om in Duitsland een Museum voor Ballingschap op te richten.
In haar open brief schrijft Herta Müller dat ze in Stockholm, de plaats waar de Nobelprijs wordt uitgereikt, over Duitse ballingen werd aangesproken. Müller moest toen vooral denken aan auteurs zoals Nelly Sachs, Thomas Mann en Hermann Hesse die niet meer naar Duitsland terugkeerden na de nazicapitulatie.
Müller herinnert in haar open brief ook aan de Joodse schrijver Konrad Merz (het alias van Kurt Lehmann), die de Duitse bezetting van Nederland in een kleerkast overleefde en die met de roman ‘Ein Mensch fällt aus Deutschland’ (Querido, Amsterdam, 1936) misschien wel de eerste Duitse exilroman gepubliceerd heeft. Herta Müller had in dat verband ook de onlangs overleden schrijver Hans Keilson kunnen noemen, die in 1936 voor de nazi’s uit Berlijn naar Nederland vluchtte.
Herta Müller noemt verder ook Paul Celan en Albert Vigoleis Thelen, twee auteurs die door hun collega-schrijvers uit de Duitse naoorlogse ‘Gruppe 47’ alleen maar werden weggehoond. En verder vermeldt ze de totaal vergeten dichter Theodor Kramer, die volgens Müller in Engelse ballingschap duizenden fantastische gedichten schreef.
Müller klaagt dat er in heel Duitsland geen enkel centrum bestaat waarin de heterogene ervaringen van de Duitse ballingen als deel van de Duitse geschiedenis getoond en herdacht worden. Daarom roept ze Bondskanselier Merkel op om een Museum voor Ballingschap op te richten, ‘een plaats die de vaak vreselijke levensomstandigheden toont van diegenen die kort daarvoor nog de elite van dat land waren, hun stempel drukten op het culturele leven in Duitsland’.
Zo’n Museum voor Ballingschap zou ook aandacht moeten hebben voor Duitse kunstenaars die na de Tweede Oorlog uit de DDR en andere Oost-Europese dictaturen verdreven en verbannen werden. Müller zegt dat ze zelf tot deze laatste categorie behoort. Herta Müller is inderdaad afkomstig uit de Banat, een ooit Duitstalig gebied in Roemenië, een land dat tot in de winter van 1989 onder de knoet van dictator Ceausescu gebukt ging. In 1987 zag Müller de kans om naar West-Berlijn te emigreren. In 2009 werd ze met de Nobelprijs voor de Literatuur onderscheiden.
Piet de Moor
