Gordon Lish schreef mee aan kortverhalen Raymond Carver

Raymond Carver (1938-1988) was een grootmeester van het kort verhaal. Maar echt ingekort werden die verhalen door zijn vriend en lector Gordon Lish.

Dat geldt ook voor ‘Wees alsjeblieft stil, alsjeblieft’ uit 1976, een bundel die zopas bij de Bezige Bij in een Nederlandse vertaling van Sjaak Commandeur verscheen.

Lish was prozaredacteur bij ‘Esquire’. In die hoedanigheid accepteerde hij de verhalen van Carver, of, zoals de inleider van de vertaalde bundel zegt: ‘Lish was ook degene die tweeëntwintig van Carvers verhalen selecteerde, redigeerde en bundelde tot “Will You Please Be Quiet, Please?”‘

Maar Gordon Lish deed in werkelijkheid veel meer dan dat. Hoe groot zijn aandeel was in het tot stand komen van Carvers werk en faam, onthulde D.T. Max in 1998 – tien jaar na Carvers vroege kankerdood – in de ‘New York Times Magazine’. Sindsdien luidt de vraag: is Carvers nagelaten werk het oeuvre van een duo? Wat zou er van Carvers verhalen geworden zijn als Lish er niet was geweest?

‘What we talk about when we talk about love’ uit 1981 was Lish’ gekortwiekte versie van ‘Beginners’, dat negenentwintig jaar later onder die oorspronkelijke titel in de originele versie verscheen. In 2007 had de New Yorker de twee versies al eens naast of op elkaar gelegd, zodat de lezer zelf kan nagaan hoe Lish de verhalen van Carver onder handen nam.

In sommige verhalen schrapte Lish veertig procent van het origineel, in twee verhalen zelfs tachtig procent. Lish had iets tegen huilen en bidden, twee gemoedsuitingen die wel vaker in het werk van Carver voorkomen. Ook waar Carver geleerd wilde doen of zich in een sentimentele zonsondergang verdiepte, trok Lish onverbiddelijk het mes. Carver liet Lish betijen. Tien jaar duurde deze zonderlinge samenwerking, die voor Carver toch geen pretje was. Voortdurend werd hij gekweld door de vraag: Heb ik mijn succes aan mezelf te danken, of aan mijn vriend en lector, die naar eigen goeddunken met mijn teksten omspringt?

Die vraag was terecht. Lish was niet alleen een uitdunner, hij schrok er ook niet voor terug de inhoud van sommige verhalen drastisch naar zijn hand te zetten, bijvoorbeeld door het slot te veranderen. Het verhaal ‘Tell the Women We’re Going’ (uit ‘What We Talk About When We Talk About Love’, 1981) heeft Lish niet alleen voor 55 procent ingekort, hij herschreef het helemaal. Bij Carver vermoordt Jerry één vrouw, bij Lish twee: ‘Bill just wanted to have sex with them but Jerry had other things in mind. When they caught up with the girls Jerry took a decision. He picked up a rock off the ground.’

Op de duur leek het wel alsof lector Lish de schrijver Carver beschouwde als een stroom waartegen hij als lector altijd wilde oproeien. Carver protesteerde, maar de bundel ‘What We Talk About When We Talk About Love’ verscheen niettemin in de versie van Lish.

Het een en ander veranderde toen Carver met de dichteres Tess Gallagher ging samenwonen. Hij gaf toen zowel de drank als Lish op. Carver werd autonoom.

Robert Altman verfilmde in 1993 enkele Carver-verhalen onder de nu dubbelzinnig lijkende titel ‘Short Cuts’. Destijds had het publiek er geen idee van hoe terecht die titel was.

Misschien is het zo: de thema’s en de sfeer van de verhalen zijn van Curver, maar de minimalistische stijl is van Lish.

Tegenwoordig bestaan de ingekorte en de originele verhalen in verschillende edities naast elkaar, zodat elke lezer voor zichzelf kan uitmaken wie de betere schrijver is, Carver of Lish. En wie van beiden ‘de Amerikaanse Tsjechov’ is, de eretitel die ‘The Sunday Times’ aan Carver gaf.

Piet de Moor