Goebbels in Moskou

Sedert een paar dagen wordt ‘Michael’, de debuutroman van Hitlers nazi-propagandaminister Joseph Goebbels, in Russische boekhandels verkocht. Het Russische Openbaar Ministerie onderzoekt of de publicatie door de beugel kan..

Joseph Goebbels (1897-1945) schreef zijn roman ‘Michael’ (ondertitel: ‘Een Duits noodlot in dagboekbladen’) in 1924. Het boek verscheen in 1928 bij uitgeverij Franz Eher, maar kreeg destijds nauwelijks aandacht in de pers. Voor Goebbels was dat een domper, ook omdat zijn toneelstuk ‘Der Wanderer’ (1927) zelfs in nazi-media zoals ‘NS-Briefe’ en de ‘Berliner Arbeiterzeitung’ negatief was gerecenseerd.

Michael uit de gelijknamige roman is een frontsoldaat uit de Eerste Wereldoorlog. Hij heeft trekjes van Goebbels zelf, maar ook van diens vroeg overleden vriend Richard Flisges. De roman, die zich afspeelt in de Weimarrepubliek, eindigt met de dood van de held in een mijn. Het boek is in een pathetische toon geschreven en heeft een sterk antisemitische inslag (de jood als ‘ettergezwel op het lichaam van onze zieke volksaard’). Op het einde verschijnt ‘de profeet’, waarin de lezer natuurlijk Hitler herkent.

Pikant detail: in het oorspronkelijke manuscript van 1924 had Goebbels nog het visioen van een broederlijk samengaan met Rusland aangeprezen, maar in de definitieve editie van 1928 was daaruit een oorlogsverklaring geworden.

‘Michael’ wordt sedert enkele dagen in de grote boekhandels van Moskou en Petersburg verkocht. Het Russische Openbaar Ministerie heeft naar aanleiding daarvan een onderzoek geopend. De zaak ging aan het rollen door een publicatie in de gratis krant ‘Metro’ die in de Russische hoofdstad een oplage van 450.000 exemplaren haalt. ‘Goebbels in Moskou’, blokletterde de krant.

‘Michael’ is voor 360 roebel of net geen 10 euro te koop. De roman kan ook online worden besteld bij Ozon.ru. Goebbels’ romandebuut is uitgegeven door de Russische uitgeverij Algoritm, die eerder al opschudding verwekte door een niet-geautoriseerd boek over de feministische punkgroep Pussy Riot te publiceren. ‘Michael’ verscheen in de Algoritm-reeks ‘Proza der groten’.

Sergej Nikolajev, de directeur van de uitgeverij, ziet geen graten in de publicatie van Goebbels’ roman. Volgens hem heeft ‘Michael’ geen politiek oogmerk. Goebbels wilde een beroemd schrijver worden, maar ging in de politiek omdat dit mislukte, aldus Nikolajev. Rusland moet deelnemen aan de mondiale discussie over de ‘duistere persoonlijkheid van een groot misdadiger’, zegt Nikolajev, die allicht zinspeelt op de Amerikaanse editie van ‘Michael’ bij Amok Press, New York, 1987.

Merkwaardig genoeg gaat Rusland, dat voor Hitlers oorlog de grootste tol betaalde, erg laks om met het werk van Duitse nazi-kopstukken. Ook Leni Riefenstahl, Hitlers lievelingsregisseur, geniet in Rusland een aanzienlijke populariteit. Ze scoorde hoog op het Petersburgse documentaire filmfestival van 2001. Dat neemt niet weg dat Goebbels’ ‘Dagboeken’ in Rusland op de index staan, wat ook geldt voor Hitlers ‘Tafelgesprekken’ en ‘Mein Kampf’, al wordt dit boek wel onder de toonbank verkocht.

In Rusland staan verder ook de memoires van de NSDAP-politicus Alfred Rosenberg, ‘Die SS-Lebensgemeinschaft und die Blutfrage’ van Heinrich Himmler, ‘La Dottrina Del Fascismo’ en de ‘Herinneringen 1942-1943’ van Benito Mussolini op de lijst van extremistische literatuur.

Piet de Moor