‘Geef mij maar België!’ (Jacques Darras)

Koenraad Goudeseune vindt de poëtische lofzang van Fransman Jacques Darras op België een beetje teveel leunen op Walt Whitman om goed te zijn: verdienen wij Belgen dan geen originelere zang?

Benno Barnard vertaalde onlangs ‘Moi, j’aime la Belgique!’ van de Franse dichter Jacques Darras. ‘Geef mij maar België!’, zo luidt de titel van de bij uitgeverij P verschenen bundel.
Het voorwoord is van de hand van Geert van Istendael en daar lezen we een nogal stoer beleden liefde voor dit landje van Eddy Merckx, Kamagurka en pater Damiaan. ‘De erkenning van de eigen, dagelijkse, taaie vuiligheid is misschien wel de grootste bijdrage die België geleverd heeft tot de beschaving.’

Wie een beetje het werk van Barnard kent, weet dat deze vertaling als een glasraam in de kerk van zijn oeuvre past. Ook Barnards liefde voor België is groot. Hij woont zo ongeveer op de taalgrens en aan Belgiëhaters heeft hij een broertje dood, zowel aan die van flamigante als aan die van francofone kant. In zijn defence of poetry, een tekst die hij voor het Felix-poetry- festival van volgend weekend schreef, drukt hij het aldus uit: ‘Landschap, expressionisme, mystiek, katholicisme, antikatholicisme, postkatholicisme, regionalisme, het binnenland als buitenland, het echte buitenland dat in België oorlog voert, het varken als mens, de mens als varken, anarchie, gecultiveerde achterdocht, absurde humor, stripverhaalachtigheid, orale obsessie, taal, taalbesognes, vreten tegen de sterren op… het zijn allemaal kenmerken, thema’s, onderwerpen, onderstromen en preoccupaties waarvan je duizenden mengvormen terugvindt in de gedichten die worden geschreven in deze alluviale laagvlakte en de heuvels verderop.’

Jacques Darras is een gevierd Franse dichter, essayist en vertaler. Hij was professor Engelse en Amerikaanse poëzie aan de Universiteit van Picardië in Amiens en vertaalde o.a. werk van Walt Whitman, Ezra Pound en Samuel Coleridge. Alleen al die angelsaksische oriëntatie verraadt dat hij niet veel op heeft met het freudio-lacaniaanse gewriemel in veel hedendaagse Franse poëzie. Darras tapt duidelijk uit een ander vaatje. De lengte van de gedichten maakt duidelijk dat hier niet op de vierkante centimeter wordt gedicht.

Zelf noemt hij zich een Whitmanesque Europeaan. Herman van Rompuy zal het graag horen, maar in ‘Geef mij maar België!’ is de stem van Jacques Darras zozeer die van Whitman dat men zich kan afvragen of Darras eigenlijk over een eigen stem beschikt. En daarmee komt ook zijn liefde voor België in een twijfelachtig licht te staan. Anderzijds is ook België slechts een vierkante centimeter op de wereldbol en klinkt dat Whitmaniaanse bezingen ervan alsof de Amerikaanse bard zich in ‘Leaves of Grass’ zou hebben beperkt tot Wisconsin.

Brussel, Grote Markt

Leer heel vlug plaats geven aan de bewondering in de volzin. Leer diep inademen in onze eigen volzinnen. Leer plaatsmaken voor de plaats die de lucht in onze longen inneemt. Leer spreken in het openbaar tegen onzelf onder een blauwe onder een grauwe hemel. ( ) Ik kan het gedicht vanwege zijn lengte hier niet helemaal citeren, maar het is misschien de imperatieve toon, het gebruik van een niet nader verklaard ‘wij’, de oproep groots, grootser, grootst te worden waardoor ik hinderlijk veel aan Whitman moest denken. Waarom hinderlijk? Nou ja, omdat het origineel altijd beter is dan de doorslag, natuurlijk. Franse uitgevers zijn anders ook niet te beroerd om met precies dat argument werk van een Nederlandstalige Proust oninteressant te vinden. ‘On a déjà Marcel Proust.’

Laten we plaats leren maken voor andere architectonische talen in ons. Laten we plaats maken voor de talen die ons het vreemdst nabij zijn. Hoor je Walen? Hoor je Vlamingen? Hoor je Fransen? ( )
Ik sprak eerder over de liefde voor België die net door die Whitmaniaanse insteek twijfelachtig wordt, onecht, hypocriet. Verdienen wij Belgen dan geen originelere zang? Of om het met de filosoof Emerson te zeggen op wiens gedachtengoed de dichter Walt Whitman zijn grasbladen liet groeien: ‘Why should not we also enjoy an original relation to the universe?’

Koenraad Goudeseune