Frans Boenders over Emile Verhaeren Verbeeld

Gesprek met Frans Boenders over de expo rond Emile Verhaeren en kunstschilder Willy Van Eeckhout.

In het Provinciaal Museum Emile Verhaeren te Sint-Amands loopt tot 1 mei 2011 ‘Verhaeren Verbeeld’. De tentoonstelling wordt vereeuwigd in het boek ‘Het uur waarop wij wachten’ en gaat gepaard met de expositie van Verhaeren-vertalingen in 26 verschillende talen.

Dichter/filosoof/kunstcriticus Frans Boenders en kunstschilder Willy Van Eeckhout sloegen de handen in elkaar om een aantal Verhaeren-palimpsesten te maken. Uitgangspunt waren copies van originele brieven en handschriften van Emile Verhaeren. Frans Boenders voegde er frasen aan toe uit Verhaerens oeuvre, originele verzen zowel als Nederlandse vertalingen. Door middel van overklevingen en overschilderingen maakte Willy Van Eeckhout er kleurrijke plastische werken van.

Hoe kwam de samenwerking met kunstschilder Willy Van Eeckhout hieromtrent tot stand? Frans Boenders: Het opzet was een idee van Willy. Hij wilde iets doen rond Emile Verhaeren en vroeg mij om een aantal gedichten van hem te vertalen. Willy en ik werkten vroeger al samen, ik ben overigens een groot liefhebber van zijn anarchistische, op jazz gebaseerde collages en palimpsesten. We stapten met het idee naar de directeur van het Verhaerenmuseum en die leverde ons de documenten die als basis dienden voor de palimpsesten, die tijdens de tentoonstelling te zien zijn en die ook in het boek ‘Het uur waarop wij wachten (Libertaire gedichten vertaald en verbeeld)’ staan afgedrukt.

Tien gedichten van Emile Verhaeren heeft u vertaald? Waarom precies die tien? Boenders: Zo’n jaar of acht geleden was er in Antwerpen een tentoonstelling over het anarchisme in België. Daar ontdekte ik dat Emile Verhaeren in de jaren 1880-1890 een aantal anarchistische gedichten had geschreven. Het was een deel van zijn werk dat ik voorheen niet kende en dat mij uitermate boeide. Het waren die gedichten die ik onder handen wilde nemen.

Hoe moeilijk was het om die gedichten te vertalen? Boenders: Best wel moeilijk. Net zoals andere Vlaamse dichters uit die tijd – ik noem bijvoorbeeld Maeterlinck en Georges Rodenbach – schreef Emile Verhaeren uitsluitend in het Frans. Die Vlaamse dichters wilden het absoluut maken in Parijs en probeerden indruk te maken met Franse woorden die zelfs Franse auteurs zelden of nooit gebruikten, woorden die in onbruik waren geraakt of experimentele termen. Dat maakte deze vertalingen voor mij tot een ware uitdaging. In de vertalingen probeer ik getrouw de sfeer van elk gedicht, inhoudelijk zowel als vormelijk, weer te geven. Ook de formele kwaliteiten van het gedicht zoals het rijmschema, de lengte van de versregels en de klankkleur moesten zo goed mogelijk behouden blijven. Ik wilde dat in mijn Nederlandse vertalingen het verlangen zou doorklinken naar het uur waarop de uitzuigende bourgeoisie in de kou zou komen te staan, net zoals Verhaeren het destijds bedoelde.

Philip Hoorne