Frankfurter Dagboek: Wie mag eigenlijk Willem Elsschot uitgeven?

© AFP

Welke uitgeverij heeft het recht om Willem Elsschot uit te geven? Dag 3 op de Frankfurter Buchmesse.

Consternatie op de beursvloer. Uitgeverij Polis kondigt de uitgave van het verzameld werk van Willem Elsschot aan. Zaten de rechten op de uitgaven niet bij imprint Athenaeum-Polak & Van Gennep van Singel Uitgeverijen? De uitgeverij had in haar zomercatalogus zelfs nieuwe edities aangekondigd van Kaas,Verzen en Het Dwaallicht met een Masereel-achtig omslag van Anneke Germers. Ze zouden oorspronkelijk uitkomen in juli. Nu staan ze gepland voor 3 januari 2017.

De mensen van Singel Uitgeverijen begrijpen er niets van. Waarom komt Polis met een persbericht? Voor het contract met de erven-Elsschot geldt de bepalingen uit het standaardcontract, legt directeur Paulien Loerts uit. Zolang de uitgaven leverbaar zijn en er ook zo veel exemplaren van worden verkocht dat je kunt spreken van een normale exploitatie blijven die contracten ook geldig. Een concurrent die zelf Elsschot-uitgaven op de markt brengt, maakt in wezen roofdrukken.

‘En toch willen wij in gesprek met Polis over samenwerking’, zegt Loerts. ‘Als de erven per se een Vlaamse uitgeverij willen, staan wij ervoor open om te zoeken naar een samenwerking die ons beiden past. Dat kan door het maken van co-edities, het geven van een licentie, wat dan ook. Daar zijn wij niet toe verplicht, maar wij willen graag aan de wens van de erven tegemoet komen en een juridische strijd voorkomen. Maar dan krijg ik van Pelckmans opeens een persbericht dat de volgende morgen zou worden uitgestuurd. Dat dat ook pats boem is gebeurd vind ik niet erg netjes.’

Wat staat in het contract?

De directeur van Pelckmans is Eric Willems. Hij zegt dat de erven wel degelijk een contract hebben dat kan worden opgezegd. Op de Frankfurter Buchmesse van 2015 had hij Athenaeum-Polak & Van Gennep gemeld dat de erven naar Polis wilden overstappen. Kort daarop lieten de ervan dat formeel weten. Drie weken geleden hebben advocaten de uitgeverij per brief laten weten dat de contractuele opzegtermijn inmiddels is verstreken. En daarmee was de weg vrij om het nieuws van de overstap wereldkundig te maken.

Wie heeft er gelijk? Dat is alleen op te maken uit het uitgeefcontract – en dat laat Singel Uitgeverijen niet zien. Advocaten kijken ernaar, meldt de uitgeverij. ‘Ik betreur de commotie’, zegt Willems. ‘Ik heb Paulien collegiaal laten weten dat wij de nieuwe uitgave gingen aankondigden en had graag gehad dat zij hier de rechten symbolisch aan ons over wilde dragen. Om ons daarna te concentreren op onze grote ambitie: het onder de aandacht brengen van Elsschot bij een nieuwe generatie.’

Global Illustration Award

Gelukkig heeft Pelckmans ook vreugdevol nieuws. Hun Oskar van Jacques & Lise – een debuut nota bene – won de Global Illustration Award. Dat helpt om Van Halewyck, het label waaronder tegenwoordig alle kinderboeken verschijnen, op de kaart te zetten.

‘Nog voor de bekendmaking kwam al een medewerker van een Chinese uitgeverij informeren naar Oskar, zegt uitgever Els De Pooter. ‘Ik weet niet hoe hij het wist, maar hij was zeer geïnteresseerd. Hij wilde eigenlijk meteen een bod doen.’

Zo zijn er op de beurs talloze afleidingen. Gebruikelijke afleidingen als dreigende rechtszaken of onverwachte prijzen. Het zijn incidenten die zich altijd voordoen. Maar er zijn ook afleidingen die een rechtstreeks gevolg zijn van het gastlandschap. Er zijn dit jaar aanzienlijk meer auteurs, journalisten en politici op de Buchmesse. En die willen allemaal aandacht. Negeren is geen optie. Uitgevers willen deze groepen om verschillende redenen allemaal te vriend zijn.

Anoniem schromen uitgevers niet te klagen over alle bezoekers. Leuk hoor, al die auteurs die hier hun eigen werk en de Nederlandstalige literatuur promoten. Maar sommigen hangen tussen een enkel interview en een voorleessessie op een van vele podia op de beurs maar rond op de stand van hun uitgever. Willen een praatje maken. Lunchen misschien. Dat is onmogelijk als je tussen 9 en 18 uur een stuk of 17 afspraken van een half uur hebt gepropt met buitenlandse collega’s.

De echokamer

En wat de denken van de grote delegatie Vlaamse parlementsleden die gisteren is gearriveerd? De voltallige commissie cultuur loopt twee dagen op de beurs rond. Wat kunnen die zo lang hier doen? Ze wonen evenementen bij als de presentatie van het nieuwe jaarboek The Low Countries – dat dit jaar geheel is gewijd aan literatuur en waarvan er daarom 500 exemplaren gratis op de beurs worden uitgedeeld – en het feest van de Vlaamse en Nederlandse gastlanden. Maar verder?

Het is dat er altijd mensen zijn die weinig te doen hebben op een beurs. Zo iemand is Luc Devoldere van vzw Ons Erfdeel, uitgever van The Low Countries. ‘Wij hebben niets te kopen of te verkopen. Wij doen ook niet aan Flanders promotion. Nee, wij zijn als onafhankelijke instelling de echokamer waarin alles wat hier op de beurs gebeurt betekenis krijgt.’ Het gaat ook om hoe titels die buitenlandse uitgevers aankopen zich verhouden tot de Nederlandstalige cultuur. Dat komt hij ze vertellen.

‘Wij zijn onderdeel van de Vlaams-Nederlandse diplomatie, maar: vanuit onze eigen niche. dat is het geven van commentaar, duiding en reflectie. Zodat wat hier gebeurt een bredere resonantie krijgt. Ik mis hier alleen aandacht voor de traditie. Er wordt gedaan alsof er alleen levende auteurs bestaan, maar die staan op schouders van reuzen. Waarom is er geen programmaonderdeel over Hadewijch, óók net vertaald in het Duits? Zij is onze grootste mystica.’

Maarten Dessing

Partner Content