Kannibalisme voor gevorderden: thrillerschrijfster Natalie Young toont in ‘Hartig gekruid. Over de vrouw die haar man bereidt’ hoe een heks haar echtgenoot liefdevol tot zich neemt in 16 gangen.
Eten om te overleven. Of eten om geen leven verloren te laten gaan. Dat dilemma moet de weifelende huisvrouw Lizzie Prain uitzoeken, nadat ze zonder aanwijsbare reden haar man, een al even onbesliste kunstenaar, met een schop heeft doodgeslagen. Want wat doe je met een lijk ? Begraven lokt maar dieren aan die de grond omwoelen. Wegkieperen is de zekerste weg naar ontdekking. Verbranden is een riskante onderneming als er buren zijn. In zuur oplossen is een traag proces. En bovendien wil je het respekt bewaren voor een man die je niks zegt, met wie je geen nauwe banden hebt, maar die je ook niet geslagen of vernederd heeft. Lizzie pleegt dan ook geen moord met voorbedachten rade.
Zestien lichaamsbrokken met ui of sjalot
Anders dan bij traditionele antropofagie, die gebeurt uit machtswellust (het eten van de hersenen of hart betekent overname van de kracht) of vernedering, beperkt Young zich in Hartig gekruid. Over de vrouw die haar man bereidt’ (uitgeverij Manteau) tot een puur pragmatische opzet, zonder morele bezwaren of emtionele motieven. “Ze hield van hem. Oprecht, met empathie en fantasie”. Maar “de angst voor de wereld buiten hun kleine enclave, maar ook de angst om alleen achter te blijven had hen dertig jaar lang in de tredmolen van het huwelijk gedwongen”. Twee besluitelozen tot elkaar veroordeeld. Ze kunnen hun twijfel maar overwinnen door te versmelten.
Dat is een traag proces, zestien lichaamsbrokken lang, die elk een andere bereiding behoeven, meestal met ui of sjalotjes. Die traagheid geeft de lezer langzaamaan een indigestie. Traagheid shockeert. Traagheid leidt tot irritatie, gemor, driftigheid. Die bezweren is de reiniging van het lezen. De lezer beseft uiteindelijk dat hij pas door uitputting van zijn afkeer echt deelgenoot wordt aan het verwerkingsritueel van de dader. Verteren is leven herwinnen. Als het laatste stuk, het rottende hoofd waarmee ze nog een stuk van Schotland afdweilt terwijl ze de geur tracht te verdoezelen, zijn eindbestemming heeft gevonden, daalt de innerlijke rust over haar neer. “Lizzie sliep heerlijk, die nacht in de Cornstack Inn”. Want ze heeft haar levensvervulling gevonden: ze kan koken, ze is milieubewust te werk gegaan, en ze heeft een praktische oplossing bedacht die haar tijd koopt om echt gelukkig te zijn.
Eten vernietigt
Er is dus nergens sprake van haat of wraak, alleen van gedeelde onmogelijkheid tot communikatie. De klassieke voorbeelden uit de literatuur of de film zijn heel anders, hoewel de grondgedachte overeenstemt. Ik denk aan Peter Greenaway’s The Cook, the Thief, His Wife and Her Lover (1989). Georgina, de vrouw van een gangster, wreekt de moord op haar geliefde boekhandelaar Michael (die gedwongen wordt zijn eigen boeken te verslinden) door het lijk te laten koken en met dwang te laten eten door haar man. Ik denk vooral aan Shakespeares Titus Andronicus, waarin de Gotische koningin Tamora onbewust haar eigen zoons opeet, die Titus vermoord heeft:
There they are, both baked in this pie;
Whereof their mother daintily hath fed,
Eating the flesh that she herself hath bred
De eerste faze van het kannibalistisch ritueel komt volledig overeen bij Young. Dat Lizzie ook taarten bakt, is eerder een macaber grapje. Ze is voor alles de schepper van een nieuwe wereld, de kok als meester van de kringloop der natuur. Eten vernietigt. Vernietigt grondig en totaal. Maakt ruimte voor nieuwe bereidingen. Maar David Goldstein wijst ook op de gelijklopende gevolgen: “Eating destroys, but produces neither sustenance nor regeneration for eater or eaten”. Er komt inderdaad geen wedergeboorte, geen heropleving. Voor Shakespeare. Dat is zo mogelijk nog onverbiddelijker gebracht in de film, minder in Titus (1999) met Anthony Hopkins, wreder in Theatre of Blood (1973), waarin de gesjeesde maar wraakgierige acteur Vincent Price aan de hand van Shakespeares stukken een rist kritici ombrengt, onder meer de homoseksuele fat Robert Morley die zijn “babies” (twee knuffelhondjes) door de strot geduwd krijgt.
Boodschappenlijstje
Maar bij Young is er wel degelijk een levensbehoefte – alleen zo kan Lizzie haar leven bestendigen, verlengen, weer leven inblazen. De onzekerheid die het hele ontdubbelingsverloop krijgt gestalte in de stilistische opzet van Hartig Gekruid. Young wisselt, ook in lettertype, handelingen af met bedenkingen in handschrift, die de vorm van psychologisch boodschappenlijstje aannemen voor Lizzie.
129. Je zou niet willen dat iemand op een deel van het lichaam stuit. Stel je voor dat een kind bijvoorbeeld een van zijn handen in het bos zou vinden !
… 153. Je.Man.Ligt.In.De.Vriezer.Die.Heb.Jij.Daarin.Gestopt.
154. Jij.Bent.De.Moordenaar.
… 156. Zijn.Hart.Ligt.In.De.Koelkast.
… 198. Dit zijn de laatste loodjes.
199. Het gaat geweldig.
200. Kijk in de spiegel. En zeg tegen jezelf; ik ben bijzonder.
Lizzie heeft alleen zichzelf in spiegelbeeld, andere mensen of de dode echtgenoot cirkelen uitsluitend om haar coming of age. En om de lezer. Want ik heb altijd het grootste wantrouwen als een flaptekst aankondigt: “De must read van het jaar”. Ook als The Times dat schrijft. Maar jezelf ertoe dwingen, ondanks alle weerzin, ondanks de lange tanden die je in alweer een kookhoofdstuk moet zetten. “Het hart was groter dan ze had verwacht, iets groter dan haar vuist. Het had wel iets van een wortelkluit. (…) Ze verwijderde pezen, aderen en de taaie flappen huid aan de buitenkant. Die gaf ze aan de hond. Toen zette ze de oven op 120 graden (…) uit de groentekist in de garage haalde ze twee uien, een pastinaak, een wortel, wat knoflook en drie aardappelen”. De secure, bezorgde voorbereiding wijst op iets heel fundamenteels in Lizzies gedrag. Ze verwerkt haar man uit liefde. Want “hoe was hij toen jij hem voor het laatst zag ? Niet zichzelf. Dat was duidelijk”. Lizzie is de krachtige figuur. Zij helpt hem af van de verschrikkelijke twijfel nooit te kunnen kiezen, van de leegte die onzekerheid schept, van de doelloosheid om te spreken, te doen, te verwachten. Zij bijt zichzelf, zoals een rat, uit de fuik waarin ze is vastgeraakt.
Mensenvlees smaakt als rundvlees
Daardoor lijkt deze thriller ook op een erg onvrouwelijk geacht, cerebraal partituur. Het is cool, onthecht, nuchter, zonder emotionele tierelantijntjes, de tegenpool van Maeve Binchy. Het is zelfs geen hardvochtig boek, het is met zoveel begrip, warmte, redelijkheid, samenhang, ja alledaagsheid geschreven, dat je er week van wordt. Ten slotte smaakt mensenvlees als rundvlees, en ziet de bereiding er gezonder uit dan die van salami.
Onthechting vooronderstelt ingetoomde ironie. (Natalie Young is ook een chef-kok uit Los Angeles). Net daarom was het ook zo moeilijk de dubbelzinnigheden uit de Engelse titel omvattend te vertalen. Season to Taste – or How to Eat Your Husband heeft meer lagen dan de Nederlandse titel. ‘Season’ wijst zowel op het kruiden als op de tijd van het jaargetijde, van het leven, waarin een weg definitief wordt ingeslagen, zoals Dante al wist: “In het midden onzer levensdagen”. Lizzie is 53. ‘Taste’ is meer dan smaak alleen, het gaat ook om (voor)proeven, van het eten, maar ook van het echte leven. ‘Eat’ is meer dan eten, de seksuele connotatie kan niemand ontgaan, zeker als die het hele boek door latent afwezig blijft. Ik begrijp dus dat de kruiding “hartig” is in het Nederlands, maar niet het hart, wel het hoofd is de finale clue van de roman. De onthechtheid van de Engelse titel kon niet helemaal weergegeven worden in het Nederlands, maar de vertaling loopt voor de rest erg lekker.
Heksenboek
Met Hartig Gekruid is Young niet aan haar proefstuk toe. Ook haar eersteling We All Ran into the Sunlight, 2011 – Nederlandse vertaling: Verblind door de Zon) draait om de levenswende, de volta. Een brand zet het leven van Lucie, net 60, op losse schroeven. Want is Frédéric omgekomen in de vuurhaard, of heeft hij zelfmoord gepleegd ? Het is een vraag die twintig jaar later weer opduikt als een Engels echtpaar in dubio staat om het opnieuw vervallen kasteel van het gebeurde al of niet aan te kopen.
De rode draad is uitdaging, en sterke vrouwen. Het is de vrouw die het bestaan (of het einde daarvan) bepaalt, zij is het sterke geslacht, zonder dat Young nadrukkelijk feministisch hoeft te doen. Ze mag daardoor “de meest onbetrouwbare vertelster van het jaar zijn” (The New York Times), maar ze is in elk geval de meest complete, meest onderkoelde, en meest analytische schrijfster sinds Virgina Woolf. Young oordeelt nergens, veroordeelt nog minder. Maar ze heeft geen psychiater nodig om een perfecte dissectie te doen van de ware, vage drogredenen die onomkeerbare daden opwerpen.
Hartig Gekruid is het heksenboek van de 21e eeuw.
Lukas De Vos
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier