Duitse kantoorroman niet verboden

‘Wie de hel vreest, kent het kantoor niet.’ Een Duits keukenbedrijf voelde zich door die titel en de bijbehorende kantoorroman geviseerd en ontsloeg de werknemer die hem geschreven had. Onterecht, volgens de arbeidsrechtbank.

De 51-jarige auteur van ‘Wer die Hölle fürchtet, kennt das Büro nicht’ (uitgeverij Books on Demand, 12,90 euro) heet Jürgen Bücker en is/was bediende bij de afdeling verkoop van het Duitse meubel-keukenbedrijf ‘Bauformat’ in het Duitse plaatsje Löhne. Zijn romandebuut deed stof opwaaien. Het hoofdpersonage van Jürgen Bücker heet Jockel Beck, een ik-verteller die vertelt wat voor een hel zijn werkdag op kantoor is. In het verhaal treden enkele personages op waarin de werknemers zich meenden te herkennen. Hannes heeft alles gerookt wat men hem in de mond stopte. Fatma’s intelligentie is omgekeerd evenredig met de grootte van haar cups, de viertalige Anja is allergisch voor werk en chef junior ‘heeft niet de ballen om zelf met iemand de confrontatie aan te gaan, die stuurt zijn lakeien’. De auteur bood eind oktober 2010 zijn boek tegen betaling aan zijn collega’s aan. Een paar dagen later werd Bücker ontslagen met instemming van de bedrijfsraad waarvan hijzelf deel uitmaakt.

Het meubelbedrijf ‘Bauformat’, dat 300 mensen in dienst heeft, zag door de roman zijn goede naam besmeurd en de bedrijfsvrede verstoord. Verschillende werknemers zouden na de lectuur van de roman ziek zijn geworden en eentje moest in medische behandeling. Auteur Jürgen Bücker werd op staande voet buiten de deur gezet en kreeg een proces aan zijn broek wegens belediging, seksisme, racisme etc. Op het proces verdedigde de schrijver zich met het argument dat zijn boek een fictieve satire is en dat de klagers de vrijheid van de kunst bedreigen. De arbeidsrechtbank, die het geval in beroep behandelde nadat de eis van klager al eens door een ander tribunaal was afgewezen, gaf de auteur gelijk.

De argumentatie van de rechtbank is interessant. Als een werknemer een kantoorroman schrijft waarin personages optreden die overeenkomsten vertonen met bestaande collega’s, maar als de eigenschappen van die romanfiguren niet helemaal congruent zijn met de vermeende echte voorbeelden, kan de werkgever zijn schrijvende werknemer niet ontslaan. De auteur kan zich op de vrijheid van de kunst beroepen, aldus het oordeel van de rechter. Bücker, die inmiddels bij een ander meubelbedrijf werk heeft gevonden, kan weer op zijn oude kantoor aan de slag, als hij daar zin in heeft.

Interessant is verder dat de arbeidsrechtbank gebruik maakte van een vonnis van het Duitse Hoge Constitutionele Hof dat de roman ‘Esra’ van de bekende schrijver Maxim Biller in 2007 verbood. ‘Ik wil je mijn borsten niet tonen en later ergens lezen dat ik je mijn borsten getoond heb,’ zegt de mooie Esra tot haar vriend Adam in Billers roman. Toen het boek in 2003 verscheen, werd Biller door zijn ex-vriendin en haar moeder aangeklaagd. Ze meenden zich in de fictieve figuren te herkennen. De rechtbank gaf hen gelijk en het boek werd verboden omdat de gelijkenis tussen de fictieve Esra en Billers echte vriendin volgens de rechter al te frappant was. Dat is in de kantoorroman van Bücker nu juist niet het geval, aldus de arbeidsrechtbank van Hamm.

Piet de Moor