Drie maal Cees Nooteboom

Uitgeverij De Bezige Bij zet zijn voornaamste Nobelprijskandidaat Cees Nooteboom bij zijn 80ste verjaardag in het zonnetje. Met 3 bijzondere uitgaven en een feestje nu zaterdag.

Hoeveel gelegenheden resteren Cees Nooteboom voor een groot feest? ‘Theoretisch bestaat de mogelijkheid dat ik [de Nobelprijs] krijg nog zolang ik leef – en mijn moeder is zevenennegentig geworden, vertel ik er maar even bij.’ En: ‘Hugo Claus heeft een keer gezegd dat ze hem alleen al uit humanitaire overwegingen die Nobelprijs hadden moeten geven, en ik begrijp wel wat hij bedoelde. Eerst schrijven ze dat je een grote kans maakt, en als de prijs vervolgens naar iemand anders gaat, gaan ze er nog eens met veel leedvermaak overheen zeiken.’

Maar waarom op de literaire prijs der prijzen wachten als de kans ‘uitermate gering’ is, zoals Nooteboom óók zegt – ‘al scoor je nog zo hoog bij de Engelse bookmakers’? Tijdens de grote vakantie vierde de schrijver in alle stilte zijn tachtigste verjaardag. Maar zijn uitgeverij laat zich de kans niet ontnemen om zijn bijzonderste auteur te fêteren. De Bezige Bij brengt maar liefst drie gelegenheidsuitgaven op de markt. En ‘gelegenheidsuitgaven’ wil niet zeggen: wat haastig bij elkaar gepende tekstjes, kaftje eromheen, klaar. Het zijn stuk voor stuk kleinoden.

Piet Piryns interviewt Nooteboom

Een daarvan is de interviewbundel ‘Met lopen nooit meer opgehouden’ van Piet Piryns, waaruit bovenstaande citaten afkomstig zijn. De tekst is een bewerking van verschillende interviews die de oud-redacteur van Knack de schrijver in de loop van meer dan dertig jaar afnam. Nooteboom bleek zo consistent in zijn opvattingen dat Piryns er moeiteloos een gesprek van kon maken. En inderdaad: nergens krijg je de indruk dat uitspraken bijvoorbeeld begin jaren tachtig, na verschijnen van de comeback-roman ‘Rituelen’, zijn gedaan.

Bedachtzaam

In tachtig bladzijdes ontstaat zo een compleet beeld van Nooteboom zoals hij zichzelf graag presenteert. Erudiet, nieuwsgierig en openhartig zonder al te persoonlijk te worden. Hij is de bedachtzame man die van een afstandje het woelen van de wereld bekijkt. Alleen als hij zich gekleineerd voelt, bespeur je onder alle mildheid toch bitterheid. Wanneer hij uithaalt naar journalisten die schrijven dat hij de Nobelprijs wéér niet heeft gekregen. Of als weer eens wordt gememoreerd dat zijn vaderland zijn uitzonderlijke talenten pas laat op waarde wist te schatten.

Avenue

De mooiste verjaardagsuitgave is van Nooteboom zelf. Van 1976 tot 1990 verzorgde de schrijver in de Nederlandse glossy ‘Avenue’ de rubriek poëzie. Vijftien jaar lang had hij in het blad, waarvoor hij ook reisverhalen schreef, iedere maand twee pagina’s om gedichten uit alle hoeken van de wereld te publiceren, voorzien van een inleiding en soms ook door hemzelf vertaald. Van Paul Celan, Fernando Pessoa en Ted Hughes tot onbekend gebleven Nederlandstalige dichters als Aad Nicolaas en de huidige VFL-directeur Koen Van Bockstal. Zeven keer plaatste hij gedichten van eigen hand.

De Bezige Bij heeft al deze bijdragen nu bijeengebracht in één rijke bloemlezing die Nootebooms indrukwekkende belezenheid en internationale oriëntatie verraadt. In facsimile, waardoor de bijzondere, op de poëzie geïnspireerde vormgeving behouden is gebleven. Volgens de inleiding heeft Nooteboom in ‘Avenue’ ook veel nu beroemde dichters geïntroduceerd, maar dat is dan weer moeilijk na te gaan. De datum waarop zijn bijdragen verschenen ontbreekt. Je kan alleen afgaan op mededelingen van Nooteboom over uitgaven die zijn verschenen.

Verjaardagsbrief Alberto Manguel

Tot slot schreef Alberto Manguel een verjaardagsbrief aan zijn goede vriend Nooteboom. De Argentijns-Canadese essayist zegt behartigenswaardige dingen en is niet zuinig met zijn lof. Maar heel diep gaat het niet. Zo verklaart hij Nootebooms aarzelende lof in eigen land uit zijn neiging ‘een royaler, allesomvattend gezichtspunt’ te kiezen in plaats van ‘de milde socioloog uit te hangen en in te spelen op couleur locale’. Hij heeft ‘altijd geweigerd met een vlak verhaal te komen over de geografische en historische identiteit van [zijn] landgenoten’. Zou er werkelijk niets meer over te zeggen zijn?

De drie uitgaven worden aanstaande zaterdag 16 november gepresenteerd tijdens het verjaardagsfeest dat De Bezige Bij voor Nooteboom geeft in het Amsterdamse Rijksmuseum. Zijn Engelse uitgever Christopher MacLehose houdt een lofrede en de Friese zangeres Nynke Laverman zingt de jarige auteur toe. Afgelopen weekend sprak Nooteboom op de Nederlandse televisie al over zijn jubileum.

Maarten Dessing