Deutsche Buchpreis voor Ursula Krechels roman over joodse rechter die gerechtigheid zoekt

De 64-jarige Duitse schrijfster Ursula Krechel is bij de start van de Frankfurter Buchmesse gelauwerd met de belangrijke ‘Deutsche Buchpreis’.

Krechel kreeg de onderscheiding (en 25.000 euro) voor haar monumentale roman ‘Landgericht’. ‘Landgericht’ is het relaas van de joodse rechter Richard Kornitzer, geboren in 1903 in Breslau, die na de val van het Hitler-regime in 1948 uit zijn Cubaanse ballingschapnaar Duitsland terugkeert en daar op een muur van onbegrip en zelfs afkeer stuit.

In tegenstelling tot miljoenen anderen is geen enkel gezinslid van Kornitzer fysiek een haar gekrenkt tijdens het naziregime, maar het gezinsleven van de rechter is wel verwoest. Zijn gezin is uit elkaar geslagen. Als hij na tien jaar terugkeert leeft zijn vrouw niet meer in Berlijn, maar aan de Bodensee. Hun twee kinderen konden worden gered doordat ze in door een Brits quakersgezin werden opgenomen.

Maar de schade is niet meer te herstellen voor Richard Kornitzer, die dat ook wel inziet. Juist daarom staat de rechter erop dat ten minste op één punt gerechtigheid geschiedt. Hij wil dat de gedwongen breuk in zijn carrière ongedaan wordt gemaakt. De roman is het relaas van het gevecht dat hij daarvoor levert. Behalve zijn vrouw heeft niemand in Duitsland hem echter nodig. Dat is de bittere balans van een man die constateert dat diegenen die Hitler trouw gediend hebben nog altijd of opnieuw op hun posten zitten.

Daardoor, aldus de lovende recensent Andreas Platthaus in de speciale literaire bijlage die naar aanleiding van de Buchmesse vorige zaterdag, dus twee dagen voor de bekroning, in de ‘Frankfurter Allgemeine Zeitung’ verscheen, staat de hele Bondsrepubliek voor Krechels ‘Landgericht’ terecht: ‘Een afgrondelijk boek waaraan geen ontkomen is.’

‘Landgericht’ steunt op feiten. Ursula Krechel diepte per toeval de correspondentie op van de joodse rechter die voor haar personage model heeft gestaan. Ze trof zijn dossiers aan in de archieven van de deelstaat Rijnland-Palts en ze was zo getroffen door de toon van zijn brieven en documenten dat ze besloot het materiaal te verwerken in een roman waaraan ze jarenlang heeft gewerkt. Bij de uitreiking van de prijs beklemtoonde Krechel dat ze haar boek ook beschouwde als een persoonlijke ‘Wiedergutmachung’ aan de slachtoffers.

‘Nu eens poëtisch en dan weer laconiek schetst Krechel op een precieze manier haar beeld van de vroege Bondsrepubliek,’ aldus de jury, die ‘Landgericht’ een ontroerende, bewonderenswaardig koele en moderne roman noemt. Het personage van Richard Kornitzer etst zich zo scherp in je geheugen dat je hem nooit meer vergeet, aldus de juryvoorzitter achteraf.

Ursula Krechel, die in Berlijn woont, heeft dertien dichtbundels gepubliceerd. ‘Landgericht’ is haar derde roman. Vier jaar geleden verscheen haar roman ‘Shanghai fern von wo’, eveneens een verhaal van joodse vluchtelingen die op de vooravond van de Tweede Wereldoorlog in Shanghai proberen te overleven. Haar debuutroman ‘Zweite Natur. Szenen eines Romans’ verscheen in 1981.

Piet de Moor