Een rechtbank in Tel Aviv heeft beslist dat de literaire nalatenschap van Kafka’s vriend Max Brod aan de Nationale Bibliotheek van Jeruzalem toekomt. Voor de Duitse Kafka-biograaf Reiner Stach is dat een schok.
Max Brod, die in 1968 in Tel Aviv overleed, maakte zijn literaire nalatenschap over aan zijn privésecretaresse Ester Hoffe. Na haar dood in 2007 ging het erfdeel over op haar dochter Eva, die zich nu door de uitspraak van de rechter onteigend voelt en tegen het vonnis in beroep gaat.
De Duitse vorser en Kafka-biograaf Reiner Stach, 61 jaar, is erg teleurgesteld. Door het vonnis van de Israëlische rechter en het verzet van Ester Hoffe zullen Brods dagboeken gedurende vele jaren ontoegankelijk blijven. Stach is de auteur van de ‘definitieve’ Kafka-biografie, waarvan reeds twee delen (‘Die Jahre der Entscheidungen’ in 2002 en ‘Die Jahre der Erkenntnis’ in 2008) bij uitgeverij Fischer verschenen. Het schrijven van het eerste deel, dat over Kafka’s kinder- en jeugdjaren gaat, had Stach uitgesteld omdat hij wachtte op het moment dat Brods nalatenschap toegankelijk zou worden. Die kans is nu verkeken. Daardoor zal Stach het eerste deel van zijn Kafka-biografie moeten schrijven zonder inzage in het Brod-archief.
Het staat vast dat de vroege dagboeken van Brod diens prille vriendschap met Franz Kafka documenteren. Zodra Brod in 1901 de 18-jarige Kafka in Praag had leren kennen, begon hij immers notities te maken over de Duitstalige schrijver die in het hart van Europa misschien wel het wonderlijkste werk van de twintigste eeuw heeft geproduceerd. Door het juridisch dispuut dat nu in Israël plaatsvindt, dreigt die informatie voor jaren geblokkeerd te worden. Stach is niet te spreken over het vonnis van de Israëlische rechter. Auteur en werk worden door Israël als cultureel erfdeel opgeëist, terwijl er in heel Israël niet eens één straat naar Kafka is genoemd, aldus een bitter commentaar van de Kafka-biograaf.
Behalve de dagboeken bevat de nalatenschap van Max Brod ook zijn correspondentie, die uit 20.000 brieven bestaat. Kafka’s vriend, die over een uitstekend netwerk beschikte, correspondeerde met tal van belangrijke schrijvers, schilders en componisten uit heel Europa. Door de rechtsstrijd blijft ook deze goudmijn voor kunstliefhebbers en wetenschappers gesloten.
Arte toont woensdagavond 24 oktover over dit onderwerp de dubieuze documentaire ‘Kafka, Der letzte Prozess’ van Sagi Bornstein (22.05 uur). Zelfs de foto die Arte de pers ter beschikking stelde is, eufemistisch gesproken, een montage, zeg maar een vervalsing. Op de foto is het hoofd van Max Brod op het lichaam van de schrijver Ernst Weiss gemonteerd. De vervalste foto is waarschijnlijk in Travemünde genomen. Sagi Bornstein haalt in zijn documentaire heel wat ‘experts’ voor de camera die het eerste woord over Kafka nog moeten publiceren. Helaas verleende ook Reiner Stach zijn medewerking aan dit prutswerk, iets wat de Kafka-biograaf nu ten zeerste betreurt.
Piet de Moor
Arte toont woensdagavond 24 oktover over dit onderwerp de dubieuze documentaire ‘Kafka, Der letzte Prozess’ van Sagi Bornstein (22.05 uur).
