Vorige vrijdag is de 82-jarige Nigeriaanse schrijver Chinua Achebe in Boston overleden. Hij schreef vijf romans, kinderboeken, essays en gedichten.
Achebe was een veelzijdig schrijver. Vorig jaar nog verscheen ‘There Was a Country’, een autobiografisch boek over zijn inzet in de Biafraanse oorlog, vijftig jaar geleden. Uit dat boek blijkt nog maar eens aan welke spanningsvelden zich Achebe blootgesteld voelde. Hij vertelt over zichzelf als iemand die geboren is in een gebied waar vele tradities en culturen samenkomen en botsen, waardoor hij moet vechten met veelkoppige monsters. Als schrijver moet hij de confrontatie met ondoorgrondelijke raadsels aangaan.
Zijn debuutroman, ‘Things fall apart’ (1958), in het Nederlands bij de Geus (2008) vertaald als ‘Een wereld valt uiteen’, is een verhaal over een Nigeriaans dorp van de Igbo-stam omstreeks 1900, in de tijd van de beginnende kolonisering. Die gemeenschap wordt door de nieuwe orde in de vorm van blanke zendelingen overspoeld. Met deze roman luidde Achebe de zogeheten Nigeriaanse literaire renaissance in. Hij thematiseert hier een tijdperk van grote veranderingen in Afrika. De roman werd op zowat tien miljoen exemplaren in vijftig talen vertaald.
Voor zijn werk kreeg Achebe, die ook wel eens ‘de vader van de Afrikaanse literatuur’ wordt genoemd, talrijke internationale prijzen, waaronder de Man Booker Internationale Prize in 2007 en de Vredesprijs van de Duitse boekhandel in 2002. De doorgaans corrupte heersers van Nigeria wilden de schrijver graag als paradepaard voor hun kar spannen, maar de schrijver ging doorgaans op een afstand en weigerde in Nigeria onderscheidingen te aanvaarden die men hem daar aanbood, in de mening dat een schrijver in de eerste plaats in dienst staat van zijn lezers. Hij bleef kritisch voor elke vorm van autoriteit.
In 2011 nog publiceerde De Geus een heruitgave van ‘Pijl van God’, een roman die gaat over de spanningen tussen traditionele en westerse culturen en tradities. Ezeulu, een priester die in Oost-Nigeria communiceert met bovennatuurlijke krachten die het lot van de plaatselijke samenleving bepalen, geeft zijn zoon de toelating om zich met de cultuur van de koloniale bezetter in te laten. Maar zelf weigert de priester om zich door de Britse districtscommandant tot regionaal opperhoofd te laten benoemen. Hij wordt opgesloten, wat voor de gemeenschap dreigt uit te draaien op een catastrofe omdat de priester door zijn gevangenschap niet in staat is zijn fiat voor het binnenhalen van de oogst te geven. Uitzonderlijk is het taalgebruik van Achebe, die de ervaringen van de inheemse bevolking in een uniek idioom heeft omgezet.
In 2010 verscheen bij De Geus ‘Een jeugd onder Britse protectie’, een bundel essays. Een aantal werken van Chinua Achebe verscheen in de jaren tachtig en negentig bij uitgeverij In de knipscheer.
Piet de Moor
