Balzacs kladboek verwerkt in nieuwe biografie

Dertig jaar heeft Gonzague Saint Bris aan zijn monumentale biografie van Honoré de Balzac gewerkt.

Dat ging niet zonder tegenslagen, want tijdens het schrijven werd de bibliotheek van Saint-Bris door een brand vernield. Verzamelaar Gérard Lhéritier probeerde de ongelukkige biograaf te troosten door hem gebruik te laten maken van het recent ontdekte ‘journal de bord’, het notitieboekje van Balzac. De geschiedenis van dat kladboekje is op zichzelf al een roman. Soms dook het op, dan verdween het weer.

Dat het kladboekje bestond, wist men ook uit de brieven van Balzac zelf. Na Balzacs dood werd het door zijn weduwe verkocht aan een verzamelaar die er verder niets mee deed. Sommigen beweren dat het boekje in 1949 voor het laatst op een expositie te zien was geweest. Anderen zeggen dat het nog in 1999 in omloop was.

In elk geval dook het notitieboekje vorig jaar op een veiling op en werd het gekocht door de al genoemde collectioneur van manuscripten Gérard Lhéritier. Fragmenten verschenen recent in ‘Magazine littéraire’. Nu wordt het notitieboekje tentoongesteld door Lhéritier, die immers ook de eigenaar is van het kleine ‘Musée des Lettres et Manuscrits’ in Parijs.

‘Gedachten, onderwerpen, fragmenten’ had Balzac op de titelbladzijde van zijn kladboek genoteerd. Het boekje beslaat de maanden februari-september 1833 en telt 56 bladzijden met schetsen, aforismen en tekeningen. Balzac zelf had het over zijn reservoir en zijn ideeënpark. ‘Mijn boek, waarin ik de gedachten van mijn werk en zo veel andere dingen genoteerd heb,’ schrijft de auteur van ‘La comédie humaine’ aan madame Hanska.

Balzac-biograaf Gonzague Saint Bris is zelf een nazaat van Balzac. De biograaf is de eerste schrijver die van het kladboekje gebruik kon maken bij het schrijven van zijn ‘Balzac, une vie de roman’. De biograaf vond in het notitieboekje het portret van Père Goriot samengevat in vier regels. Verschillende fragmenten zijn de kiemen van een Balzac-roman. Er staan ook zinnetjes in die later letterlijk in een roman opdoken, bv. de beroemde uitspraak uit ‘La peau de chagrin’: ‘ Un grand crime, c’est quelquefois un poème’.

Piet de Moor