Azerbeidzjaans politicus wil schrijver Akram Aylisli een oor afsnijden

Het autoritaire regime van de ex-Sovjetrepubliek Azerbeidzjan heeft een lastercampagne met verstrekkende gevolgen tegen de schrijver Akram Aylisli op touw gezet.

De campagne tegen de 75-jarige Aylisli werd opgezet naar aanleiding van de publicatie van diens novelle ‘Stenen dromen’, waarin de auteur de vervolging van de Armeense minderheid na de oprichting van de Sovjet-Unie in de jaren twintig en later nog eens begin jaren negentig, na de ineenstorting van het Sovjet-imperium thematiseert.

Eind vorige eeuw bereikte de ruzie tussen het islamitische Azerbeidszjan en het christelijke Armenië een hoogtepunt. Inzet van het dispuut was het betwiste gebied Berg-Karabach, dat tot Azerbeidzjan behoort, maar waar de etnische Armeniërs in de meerderheid zijn. In 1988 riepen de Armeniërs de onafhankelijkheid van de enclave uit. In de oorlog die toen uitbrak verloor Azerbeidzjan nog een aantal omliggende districten aan Armenië. Het conflict is nog altijd niet bijgelegd.

In zijn novelle ‘Stenen dromen’ heeft Akram Aylisli de gruweldaden van zowel Azerbeidzjanen als Armeniërs uitgebeeld. In Azerbeidzjan zelf wordt het de schrijver echter kwalijk genomen dat hij ook empathie opbrengt voor de Armeniërs die in Bakoe het slachtoffer werden van Azerbeidzjaanse pogroms. Toen het Russisch literair tijdschrift ‘Vriendschap der volkeren’ Aylisli’s novelle publiceerde en de schrijver prees voor zijn verzoenende aanzet, werd hij in Azerbeidzjan zelf met een vloedgolf van haat geconfronteerd. Aylisli werd in eigen land met de dood bedreigd. Een Azerbeidzjaanse politicus loofde 10.000 euro uit voor wie de schrijver een oor zou afsnijden.

Enkele kopstukken van de alleen heersende regeringspartij ‘Nieuw Azerbeidzjan’ verzochten president Ilham Alijev om ‘Stenen dromen’ uit de handel te nemen en het boek te vernietigen. Ze meenden dat Aylisli vergiffenis moest vragen voor het affront dat hij het Azerbeidzjaanse volk met zijn novelle had aangedaan. Voor het huis van de schrijver werden zijn boeken verbrand. Nu was het hek van de dam. Enkele Azerbeidzjaanse volksvertegenwoordigers eisten dat Aylisli via een DNA-test een rassenanalyse zou ondergaan. Zo hoopten ze te kunnen bewijzen dat de auteur geen Azerbeidzjaan is. Ze drongen er ook op aan om hem de in 1998 verleende eretitel ‘verdienstelijke schrijver van het volk’ af te nemen. De hoogste geestelijke leider van Azerbeidzjan, Allahsükür Pasazade, verweet de schrijver dat hij afvallig van zijn geloof was geworden. Zijn houding zou verraad aan de islam en de natie zijn.

De autoritair regerende president Alijev ging fluks op zowat alle eisen van Aylisli’s vijanden in. Hij schrapte zelfs het erepensioen van 1270 dollar dat de schrijver maandelijks werd uitgekeerd. Daarna werd het gezin van de auteur nog op een andere manier door de wraak van de Azerbeidzjaanse autoriteiten getroffen. Aylisli’s vrouw Galina verloor haar werk in een openbare bibliotheek en zijn zoon Nadsjaf, tewerkgesteld bij de douane, werd eveneens ontslagen. Of beter: beiden werden gedwongen om hun ontslag te geven.

De organisatie ‘Human Rights Watch’ heeft de autoriteiten in Bakoe gemaand om de hetze tegen Akram Aylisli te stoppen en hem en zijn gezin in hun rechten te herstellen.

‘De literatuur heeft haar eigen weten en haar eigen waarheid,’ aldus Aylisli zelf, ‘maar mijn novelle wordt helaas niet meer als een literaire tekst gelezen.’ Dat hem allerlei eretitels afgenomen worden kan hem niet schelen, maar wel is hij pijnlijk getroffen door het feit dat al zijn teksten uit de Azerbeidzjaanse schoolboeken verwijderd worden.

Piet de Moor