‘Astrologie is veel complexer dan ik dacht’

Eleanor Catton, Man Booker Prize-winnaar 2013 met het 800 bladzijden dikke ‘Al wat schittert’, vertelde gisteren in Den Haag hoe haar prijswinnaar ontstond dankzij de principes van de astrologie.

Catton is deze week te gast in Nederland – het eerste land dat de meer dan achthonderd pagina’s tellende Man Booker Prize-winnaar van 2013 in vertaling brengt. Gisteren praatte de 28-jarige Nieuw-Zeelandse in Den Haag bij Borderkitchen over haar tweede roman. Of beter: over de genese van het verhaal over verraad, oplichting, chantage en liefde tijdens de goldrush van 1866 in het stadje Hokitika. Veel meer over de inhoud kwamen de luisteraars niet te weten. Dat moesten ze zelf maar ontdekken door na afloop het boek te kopen en het – ongetwijfeld gesigneerde exemplaar – te lezen.

Nieuw-Zeeland

Aanvankelijk was het eenvoudig, bleek uit het gesprek met interviewster Liddie Austin. Cattons murder mystery moest in het verleden spelen omdat er toen veel meer mogelijkheden tot miscommunicatie was. ‘Als iemand toen niet kwam opdagen op een afspraak had je geen enkel idee waar die was.’ Ook het vinden van een stapel oude brieven had meer betekenis. En het verhaal moest zich afspelen aan de Nieuw-Zeelandse Westkust, waar Catton als een kind veel kwam. ‘Dat landschap heeft een scherpe afdruk in mij achtergelaten.’

Door het lezen van met name Agatha Christies vroeg Catton zich af of een dergelijk verhaal zonder detective kon. ‘In zulke verhalen is er altijd een centrale persoon, die superintelligent is, altijd op het juiste moment op de juiste plaats is, te veel moorden bijwoont dan goed voor hem is. Dat is niet werkelijkheidsgetrouw. Mensen zijn niet superintelligent. Ze weten maar een deel van de waarheid en wat ze weten is afhankelijk van hun relatie tot anderen of tot het mysterie zelf.’

Tegengestelde helften

In die eerste fase hield Catton bewust haar opties open. ‘Eerste ideeën zijn zelden de beste. Maar als je zulke ideeën onmiddellijk aborteert, beperk je jezelf. Het zijn juist slechte ideeën waar goede ideeën uit ontstaan, zoals bloemen op mest groeien. Ik wilde in die fase gewoon mijn fascinatie volgen.’ Zo stuitte ze op het idee van ’the luminaries’ [de oorspronkelijke Engelstalige titel, md]: de zon en de maan die elkaars tegenpool zijn. ‘Dat vond ik zeer opwindend: hoe kan ik twee personen in fictie opvoeren die allebei de helft van een persoon zijn en wiens lot aan elkaar tegengesteld is.’

Catton wist niets van astrologie. ‘Ik had ook nog nooit iemand ontmoet die zonder schaamte durfde te bekennen daarin geïnteresseerd te zijn. Tot ik in Amerika, waar ik als gastschrijver verbleef, een dichteres ontmoette die dat wel deed. Ik raakte met haar aan de praat. Op grond van mijn eerste vraag wist ze meteen dat ik een weegschaal was. Zij raadde me een boek aan. Een vreselijk boek, maar wel een dat me deed beseffen hoeveel complexer astrologie is dan ik dacht. Jung noemde astrologie dan ook proto-psychologie.’

Catton werkte daarop haar verhaal uit volgens de principes van de astrologie. Alle personages hebben de traditionele karaktereigenschappen van de twaalf sterrenbeelden en zeven planeten die met het menselijke oog te zien zijn. Via internet kon ze precies zien welke sterren op welk moment in Hokitika zichtbaar waren – en zo bepalen op welke dag haar twee helften van één persoon samenvielen, welke personages op welk moment met elkaar moesten praten, enzovoorts.

Meer mannelijke sterrenbeelden

Austin veronderstelde daarop dat ‘Al wat schittert’ toen een invuloefening werd. Maar nee. ‘Het plot heeft zich al gaandeweg ontwikkeld.’ Niet dat Catton helemaal niets wist. ‘Door de structuur wist ik wel iets. In dat jaar was Venus in de ochtend te zien – in andere jaren is het juist een avondster. Dat betekende dat mijn Venus steeds moest optreden met het karakter dat de zon symboliseerde. Omdat er meer mannelijke sterrenbeelden zijn kwam het trouwens goed uit dat in die tijd in Hokitika tien mannen op één vrouw waren.’

Tijdens haar researchperiode had Catton zo veel mogelijk negentiende-eeuwse romans gelezen. Om het gevoel te krijgen voor de woorden en de syntaxis van het toenmalige Engels. Iedere mooie formulering noteerde ze, met de bedoeling die over te nemen. ‘Maar ook ideeën. Emma Bovary bleekte haar lichaam door zich te wassen met citroensap. Schitterend. Dat liet ik Lydia Wells, mijn Bovary, ook doen. Helaas heeft dat niet voorkomen dat er veel anachronismen in de roman terecht zijn gekomen. Mijn personages hebben het voortdurend over de Tasman Zee. Die heet pas zo sinds 1890.’

Geen historische roman

Ondanks die poging een zo contemporain mogelijke roman te schrijven voelt Catton zich het minst gelukkig met het etiket ‘historische roman’ voor ‘Al wat schittert’. Romans reflecteren altijd de tijd waarin ze geschreven zijn, vindt ze. ‘Vaak wordt de kennis achteraf als een goedkope manier gebruik om karakters te schetsen. In de film ‘Titanic’ zegt Leonardo DiCaprio over Picasso: ach, daar zullen we nooit meer wat van horen. Nee, het is veel dapperder om een roman in het heden te situeren, omdat je niet weet welke ideeën zullen overleven en welke niet.’

Maarten Dessing