Angstwekkende biografie over ‘Hitlers guillotine’ Roland Freisler

De Duitse journalist Helmut Ortner schreef een angstwekkende biografie over Roland Freisler, de bloedrechter van Hitler.

Als voorzitter van het nazi-Volksgerechtshof heeft Roland Freisler meer dan tweeduizend doodvonnissen uitgesproken. Aan het proces van Neurenberg is hij kunnen ontsnappen. Een geallieerd bombardement op Berlijn doodde hem begin februari 1945.

Pathos

Van 1942 tot begin 1945 was Freisler voorzitter van het ‘Volksgericht'(VGH). Het was de bloedigste periode van dit zo goed als almachtig nazitribunaal dat ‘hoogverraad en landverraad’ moest berechten. Meestal was het vonnis al afgesproken nog voor het proces begon. Freisler stond als rechter bekend om zijn tussenkomsten vol pathos en dramatiek, zijn vernederende behandeling van de beklaagden die hij vaak het woord ontnam, het gruwelijk theater dat hij van de rechtbank maakte. In 1942 alleen al werden een kleine 2.600 mensen voorgeleid. Net geen 1.200 kregen van hem de doodstraf. Ze werden onthoofd of gehangen.

NSDAP

Freisler was student rechten in Kiel en moest tijdens WOI naar het Russische front waar hij krijgsgevangen werd genomen en volgens sommigen kampcommissaris en communist werd. Terug in Duitsland voltooide hij zijn studies en werd in 1925 lid van de NSDAP, de extreemrechtse en racistische Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei. Freisler verdedigde als advocaat dikwijls nazi’s. Lof kreeg hij om zijn inzet, intelligentie, ijver, verbaal talent. Hij ging in de plaatselijke politiek en werd na de machtsovername door Hitler staatssecretaris bij Justitie. Tot hij in 1942 voorzitter én rechter van het VGH werd. Het is over die periode dat Ortner het in de biografie vooral heeft. Over het privéleven, de familie, de motieven van Freisler vertelt hij overigens weinig.

Mislukte aanslag op Hitler

Vooral bekend werd Roland Freisler (‘Razende Roland’) om twee schijnprocessen. Als eerste dat tegen de leden van de verzetsgroep Weiße Rose (Witte Roos) die geweldloos verzet predikte tegen het regime. Sophie Scholl, Hans Scholl en Christoph Probst werden al een dag na de uitspraak van het vonnis geëxecuteerd voor het verspreiden van pamfletten. Een week later moesten ook nog andere leden van de groep voor tierende en scheldende ‘Razende Roland’ verschijnen. Een kort hoogtepunt in de zwarte carrière van Freisler kwam een jaar later, in 1944. Toen moesten de samenzweerders van de mislukte aanslag op Hitler van 20 juli in de beklaagdenbank van het VGH. Hitler zelf had erop aangedrongen dat Freisler de rechtszaak zou leiden.

Twijfelen aan Duitse zege

Ortner gaat in zijn boek zeer terecht in op minder bekende zaken. Degelijk gedocumenteerde, angstwekkende en trieste verhalen over mensen die ter dood veroordeeld werden omdat ze bijvoorbeeld defaitist waren en durfden te twijfelen aan de Duitse zege. Een mijnwerker die op de tram gezegd had dat er te weinig eten was. Een ander die vond dat de Russische tanks beter waren dan de Duitse. Een vrouw van wie de man aan het oostfront vocht en van mening was dat de soldaten hun geweer beter zouden weggooien en doen alsof ze dood waren …

Pensioen

Zijn verontwaardiging kan journalist Helmut Ortner nauwelijks verbergen als hij het heeft over het gemak waarmee de Duitse rechters zich aanpasten aan het naziregime. En ook over het feit dat ze na de oorlog meestal vrijuit gingen en vaak rechter konden blijven. Dat zij een pensioen konden genieten. De weduwe van Freisler kreeg zelfs een supplement omdat haar man zijn carrière na de oorlog wellicht verder had kunnen zetten. Ortner: “Roland Freisler was geen duveltje uit een hels doosje, nee, hij kwam voort uit de rijen van het Duitse volk. Zijn carrière was een ‘Duitse carrière’. Hij was een meedogenloze vertegenwoordiger van een meedogenloze justitie. Een consequente handlanger van een moorddadig systeem. Een exemplarische moordenaar in toga – en het waren de Duitsers die zijn daden, zijn handel en wandel, zijn carrière mogelijk maakten.”

Helmut Ortner, Moordenaar in toga – Roland Freisler, rechter in dienst van Hitler, Just Publishers, 288 p., 19,95 euro.

Fred Braeckman