Abraham Lincoln blijft ook in boekvorm inspireren

Spielbergs ‘Lincoln’-film bewijst alweer dat men over de 16de president van de Verenigde Staten niet uitverteld geraakt: ruim 15.000 boeken doen inmiddels zijn verhaal.

De nieuwste film van Steven Spielberg, die vanaf morgen in de bioscoop te zien is, verbeeldt een van de belangrijkste fases uit het politieke leven van Abraham Lincoln voor een breed, internationaal publiek, maar hij is slechts het topje van de biografische ijsberg die sinds de dood van Honest Abe bijeen werd geschreven en gefilmd.
In 2012 stuntte het Ford’s Theatre in Washington DC – de plek waar Lincoln werd neergeschoten door John Wilkes Booth – met een boekentoren ter hoogte van 10,5 meter, opgetrokken uit aluminium representaties van boeken over Lincoln. De toren vult er vandaag de traphal en lijkt van op het gelijkvloers wel eindeloos de hoogte in te gaan. Dit indrukwekkende kunstwerk symboliseert daarmee de idee dat het laatste woord over Lincoln nog lang niet geschreven is.

Hoeveel boeken al over Uncle Abe (zoals hij ook wel eens wordt genoemd) geschreven zijn is moeilijk na te gaan, maar het moeten er minstens 15.000 zijn. Boeken die niet specifiek over hem gaan, maar waarin hij vanwege zijn hoofdrol in de Amerikaanse Burgeroorlog en de afschaffing van de slavernij toch aan bod komt, worden niet meegeteld.

Het aantal films dat aan Lincoln werd gewijd, is iets makkelijker te bevatten. ‘The Reprieve: An Episode in the Life of Abraham Lincoln’ van Van Dyke Brooke uit 1908 was de eerste van zo’n 15 biopics. Mochten we de films meetellen die (soms wel heel erg van de pot gerukte) verwijzingen bevatten naar de figuur Lincoln of aanknopen bij bijvoorbeeld de moord op hem, dan wordt het moeilijker tellen. Hoe talrijk de culturele verwijzingen naar Lincoln zijn in film, muziek, games enzovoort, blijkt uit het feit dat Wikipedia er een apart lemma aan wijdt.

Dat er eindeloos verhaalstof in de figuur Abraham Lincoln zit, mag ondertussen duidelijk zijn. Maar waarom spreekt hij tot op vandaag zo tot de verbeelding? Aan zijn uiterlijk zal het niet liggen. Was hij vandaag presidentskandidaat, dan zou deze schriele, pezige man met z’n legendarisch schelle, nasale stem niet eens een kans maken tijdens de presidentiële voorverkiezingen van zijn eigen Republikeinse Partij, laat staan om president te worden.

Toch is net dat uiterlijk ook een van zijn troeven. In combinatie met zijn groei van zero to hero, van arme boerenzoon tot president, en zijn welbespraaktheid en memorabele speeches, maakt het hem de belichaming van de Amerikaanse Droom. Iets waar hij zich zelf ook bewust van was. In 1964 moedigde hij namelijk een regiment soldaten aan met de woorden: “Ik ben het levende bewijs dat elk van jullie kinderen het vooruitzicht heeft om hier te staan zoals het kind van mijn vader.”

Voeg daaraan toe dat The Liberator de stuurman was die de VS, dat gehavende schip dat door het slavenvraagstuk en de Secessieoorlog op het punt stond in tweeën te breken, veilig de haven binnenvoer en je weet dat hier altijd al voer voor een legende in zat. En dan hebben we het nog niet eens over het feit dat hij ook het Amerikaanse spoorwegennet liet uitbouwen en zo de grote trek naar de Far West en de uitbreiding van de VS bespoedigde. Of dat hij bij al zijn presidentiële beslissingen in zijn eigen omgeving de nodige tegenkanting kende en zich een meester toonde in het overbruggen van tegenstellingen.

Aangezien Lincoln nadat hij vermoord werd zo goed als een onsterfelijke legende werd, is het dus heel vreemd dat over hem niet eerder een biopic van deze omvang werd gemaakt. Spielberg vond in de duizenden boeken die al waren geschreven niet genoeg inspiratie om met ‘Lincoln’ een begin te maken. Het duurde tot hij in 1999 een gesprek had met Doris Kearns Goodwin, die toen volop aan het schrijven was aan het erg gewaardeerde ‘Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln’, voor hij de juiste invalshoek vond. Hij nam meteen een optie op de filmrechten op het nog te verschijnen boek.

Niet toevallig inspireerde datzelfde boek ook president Obama, die zich zoals veel Amerikaanse presidenten graag beroept op de erfenis van Lincoln, bij zijn entree in het Witte Huis. Ook hij omringde zich toen met een team van rivalen, Hillary Clinton op kop.

Jeroen Bert