Abdelkader Benali over zijn weg naar Kaapstad

Twee weken voor de aftrap van het WK Voetbal 2010 in Zuid-Afrika sprak auteur Abdelkader Benali in het Antwerpse Zuiderpershuis over zijn jongste boek ‘De weg naar Kaapstad’.

Organisator deBuren had geen betere plek kunnen kiezen voor een confrontatie tussen een betrokken publiek dat vertrouwd is met het cerebrale Europese voetbal en het beeld dat Benali schetst van het door buikgevoel gedreven Afrikaanse voetbal. Het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis probeert immers diverse culturen, uit Noord en Zuid, bij elkaar te brengen. En voetbal is, zo vertelde Benali, een sterke metafoor voor de verschillen tussen Noord en Zuid.

Het boek is een kleurrijk reisverslag over de kracht van voetbal in Afrika. Het is er gekomen nadat Benali, samen met oud-voetballer en columnist Jan Mulder, Afrika doorkruiste voor het tv-programma ‘Wereldkampioen van Afrika’, in opdracht van de Nederlandse zender NPS. Wij kregen een paar sprekende fragmenten te zien, tussen de gesprekken met Benali, voetbaljournalist Raf Willems en Vlaanderens eerste zwarte profvoetballer Paul Beloy door. Daaruit bleek dat het belang van voetbal in en voor Afrika moeilijk overschat kan worden. ‘Voetbal is in Afrika meer dan een spel, het is een vervoermiddel voor dromen’, aldus Benali.

Die dromen blijken vaak samen te vallen met de droom om in Europa veel geld te gaan verdienen. En om dat te bereiken gaan jonge voetballers ver. In het kielzog van de stroom economische vluchtelingen trekken ook jonge voetballers naar het Noorden. Daarvoor moeten ze door de Sahara en passeren ze Mali, waar ze hun voorspoed afkopen bij een maraboet, een soort voodoodokter, voor de prijs van een paar stuks vee. Ook Benali bezocht zo’n maraboet en had Oranje bijna een rechtstreekse plaats in de finale bezorgd. Maar acht runderen – een fortuin voor de Malinees – had hij er niet voor over. Afwachten dus of Oranje er dit WK iets van bakt.

Spelersmakelaars van allerlei slag hebben een échte en veel grotere invloed op de toekomst van de jonge spelertjes. In Ghana leidde dit volgens Benali tot een hedendaagse variant van slavenhandel. De verklaring is eenvoudig: ‘Afrikaanse spelers zijn gewillig, passen zich makkelijk aan en ze zijn goedkoop.’ Maar of ze daarom ook succesvol zijn? ‘Ex-Anderlechtspeler Nii Lamptey was een grote belofte, maar kon het niet waarmaken en verdween na een reeks professionele en persoonlijke tragedies in de anonimiteit.’ Bovendien bleekdat velen zonder makelaar de sprong wagen en nooit een voet op een Europees voetbalveld zetten.

Iedere Afrikaanse voetballer wil natuurlijk Didier Drogba evenaren, de Ivoriaanse sterspeler van topclub Chelsea. Hij is de vleesgeworden Afrikaanse voetbaldroom, ook al is hij opgegroeid bij zijn oom in Frankrijk. Benali beklemtoont echter dat hij meer is dan een heel getalenteerde en geslaagde voetballer. Hij is bovenal het bewijs van wat voetbal kan betekenen. ‘In het door burgeroorlog en grote ongelijkheid verscheurde Ivoorkust, slaagt Drogba erin om door beide partijen op handen te worden gedragen.’

Het doel van de reis was natuurlijk Zuid-Afrika, dat zich klaarstoomt voor het WK. Benali gelooft niet dat de economische problemen en de spanningen tussen blank en zwart door het voetbal of een WK kunnen worden opgelost, maar denkt wel dat het een stap in de goede richting kan zijn. ‘Ik ben een groot voorstander van het gooien van geld in een put’, voegde hij er met een knipoog aan toe. Zijn bezoek aan Robbeneiland en de verhalen over de clandestiene maar door FIFA erkende voetbalcompetitie onder de gevangenen van het apartheidsregime, overtuigden hem wel dat het voetbal veerkracht kan geven en frustraties kan kanaliseren.

Wanneer het gaat over de maatschappelijke rol die voetbal bij ons kan spelen, roerde Paul Beloy zich. De ex-speler van KV Mechelen en Beerschot is vandaag community manager bij eersteklasser GBA en staat in voor de sociale projecten van een club in het sociaal moeilijke Antwerpse Kiel. Beloy bepleitte het nut van die maatschappelijke rol en getuigt dat het sociaal besef bij de Belgische clubs toeneemt. Toch botste ook hij vaak op de commerciële belangen van het voetbal en het belangrijkste doel van het spel. ‘Een voetbalploeg wil eigenlijk maar één ding, winnen.’

Dat is de reden waarom Afrikaans talent in Europa pas echt ontluikt. Het buikgevoel wordt hier gekoppeld aan een rationele, doelmatige aanpak. Benali besloot op zijn gedreven, ietwat voortvarende manier: ‘Afrikaanse ploegen spelen met plezier, Europese om te winnen. Daarom zie ik het liefst de Afrikaanse ploegen aan het werk.’ We kunnen vermoeden welke wedstrijden hij volgende maand zal volgen.

Jeroen Bert